Ιστορική αναδρομή και χαρακτήρας. Το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου ιδρύθηκε το έτος 2009 και έχει την έδρα του στο κρατίδιο του Λιχτενστάιν. Η ιδρύτρια Σύλβια Ιωάννου, προερχόμενη από οικογένεια επιχειρηματιών, είχε ξεκινήσει τη συλλογή πολύτιμων βιβλίων και χαρτών πολλά χρόνια πριν, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Το υλικό αυτό αποτέλεσε και τον πρώτο πυρήνα της Βιβλιοθήκης τoυ Ιδρύματος καθώς ενσωμάτωσε τα βιβλία της συλλογής της Σύλβιας Ιωάννου. Αφορμή επίσης στάθηκε και η καταστροφή της Βιβλιοθήκης του Δημήτριου Μαραγκού στην Αμμόχωστο κατά τη διάρκεια της εισβολής και η ανάγκη για διάσωση και αποκατάσταση της πολιτιστικής παρακαταθήκης του νησιού. Η συστηματική συλλογή βιβλίων, χειρογράφων και χαρτών από τη Σύλβια Ιωάννου για σχεδόν μισό αιώνα κατέστησε τη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος μια από τις πιο πλούσιες παγκοσμίως σχετικά με την Κύπρο και την Αν. Μεσόγειο, και εμπλουτίζεται συνεχώς.

Το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου, από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του, συντελεί στη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου μέσω ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνεδρίων και εκδόσεων. Αποτελεί έτσι έναν τόπο γνώσης και μνήμης, τόσο για εξειδικευμένους επιστήμονες, όσο και για το ευρύ κοινό και την εκπαιδευτική κοινότητα την οποία στηρίζει εμπράκτως μέσω της ετήσιας χορήγησης υποτροφιών για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές με κεντρικό θέμα μελέτης τη νήσο Κύπρο. Παράλληλα, για τον ίδιο σκοπό έχει ιδρυθεί και η Έδρα Σύλβιας Ιωάννου στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες, στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Συλλογή του Ιδρύματος. Η Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό από σπάνια βιβλία και χειρόγραφα (περί τα 2.600 και 40 αντίστοιχα) με θέμα κυρίως τη νήσο Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο τυπωμένα ή γραμμένα από τον 15ο μέχρι και τον 20ό αιώνα. Είναι μια πλούσια Συλλογή από αρχέτυπα και παλαίτυπα, πρωτότυπα περιηγητικά και ιστορικά τεκμήρια, ταξιδιωτικές αναφορές και δοκίμια νησολογίας και κοσμογραφίας, αρχαιολογίας, ιστορίας και πολιτισμού. Κάθε βιβλίο, χειρόγραφο ή χάρτης καταλογογραφείται, λαμβάνοντας έναν μοναδικό αριθμό εισαγωγής που το συνοδεύει εφεξής. Πολλά από τα τεκμήρια είναι ψηφιοποιημένα και αναρτημένα στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του ιστοτόπου του Ιδρύματος και βρίσκονται στη διάθεση των αναγνωστών.

Στην πληθώρα των βιβλίων της Συλλογής ξεχωρίζουν η αρχέτυπη έκδοση της Κοσμογραφίας του αστρονόμου και γεωγράφου Κλαύδιου Πτολεμαίου (γεν. περί το 100 μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου) τυπωμένη στην Ουλμ της Γερμανίας το 1482. Όσον αφορά την αρχαία ελληνική γραμματεία, σημαντικό βιβλίο είναι η δίγλωσση έκδοση των 17 βιβλίων με τα Γεωγραφικά (Στράβωνος Γεωγραφικών Βίβλοι Επτά και Δέκα / Strabonis Rerum Geographicarum Libri Septemdecim) του γεωγράφου και ιστορικού Στράβωνα (64 π.Χ.–24 π.Χ.) τυπωμένο στη Βασιλεία το 1571. Σχετικά με τη νήσο Κύπρο και τη Μέση Ανατολή αξιόλογα βιβλία είναι η Χωρογραφία της Νήσου Κύπρου (Chorograffia et Breve Historia Universale dell' Isola de Cipro) του Στέφανου Λουζινιανού (Steffano Lusignano) τυπωμένο στη Μπολόνια το 1573, η Κοσμογραφία του Λεβάντε (Cosmographie de Levant) του Αντρέ Τεβέ τυπωμένη στη Λυών το 1554 και η Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού τυπωμένη στη Βενετία το 1788.

Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στη συλλογή από σπάνιους και πολύτιμους χάρτες του Ιδρύματος (περί τους 1.000) που αφορούν την Κύπρο και τη Μεσόγειο, ως επί το πλείστον έντυπους και κάποιους χειρόγραφους. Η Συλλογή συμπληρώνεται επιπλέον από νησολόγια, έργα γεωγραφίας, χαρτογραφίας και χωρογραφίας. Η Κύπρος λόγω του ιδιαίτερου της θέσης της ως σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπορικών δρόμων αποτελούσε μια τοποθεσία πλούσια σε ιστορία με ασταμάτητη εναλλαγή ειρήνης και πολέμου, συνύπαρξης και σύγκρουσης διαφορετικών πολιτισμών. Ως εκ τούτου, οι χάρτες και τα γεωγραφικά συγγράμματα αποτυπώνουν γλαφυρά τις ιστορικές μεταβολές ανά τους αιώνες, όπως για παράδειγμα την αλλαγή των τοπωνυμίων ανάλογα με τον πολιτισμό που εξουσίαζε το νησί ή την ιστορία της ναυσιπλοΐας και του εμπορίου μέσω των νησολογίων και των πορτολάνων (λιμενοδεικτών).

Ενδεικτικά, ένας αξιόλογος χάρτης της Κύπρου είναι αυτός του Σεμπάστιαν Μύνστερ τυπωμένος το 1554 στη Βασιλεία και ο χάρτης με τίτλο Cyprus Insula Νobilissima του Τζιοβάννι Φραντσέσκο Καμόκιο τυπωμένος το 1566 στη Βενετία. Ανάμεσα σε άλλους χάρτες, που αποτυπώνουν το ιστορικό γεγονός αναφορικά με την Πολιορκία της βενετσιάνικης τότε Αμμοχώστου (Famagusta) από τους Οθωμανούς το 1571, είναι ο χάρτης του Μπαλτάσαρ Γένιχεν τυπωμένος στη Νυρεμβέργη τη χρονιά της πολιορκίας. Μια μεγάλης κλίμακας αποτύπωση της Μεσογείου (πολυτελής χειρόγραφος χάρτης σε περγαμηνή) είναι αυτή από το χαρτογραφικό εργαστήρι του Τζιοβάνι Μπατίστα Καβαλλίνι στο Λιβόρνο το 1635. 

Πολύ ενδιαφέρων θεωρείται ο χειρόγραφος χάρτης της Μεσογείου (17ου–18ου αιώνα), που σχεδιάστηκε από ανώνυμο Οθωμανό χαρτογράφο, καταγράφοντας 842 τοπωνύμια (πόλεις, νησιά και νησίδες, κόλπους, ακρωτήρια και ποτάμια) στην οθωμανική γλώσσα, με κάποιες ετικέτες στην ιταλική. Ο χάρτης είναι τόσο ακριβής που αντλούμε πληροφορίες για γεωφυσικές μεταβολές και για τη στάθμη της θάλασσας. Ορόσημο στη χαρτογραφία της Κύπρου αποτελεί ο χάρτης του Οράτιου Χέρμπερτ Κίτσενερ έκδοσης 1885 σε 15 φύλλα (λίγα χρόνια μετά την παραχώρηση της Κύπρου στη Βρετανία το 1878), ο οποίος αποτελούσε μέχρι και τον 20ό αιώνα έναν χάρτη πρότυπο και σχεδιάστηκε με τη μέθοδο της επιστημονικής τριγωνομετρικής χαρτογράφησης του νησιού. Ο χάρτης του Κίτσενερ μέσα από την αναλυτική αποτύπωση του φυσικού, οικονομικού και δημογραφικού δυναμικού του νησιού, έδινε τη δυνατότητα στη βρετανική διοίκηση να ασκεί πιο αποτελεσματικά την εξουσία της. Ο χάρτης αυτός αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών με τη δημιουργία μιας διαδραστικής ψηφιακής εφαρμογής, η οποία έλαβε τη δεύτερη θέση στην κατηγορία 'Best DH Data Visualization' των βραβείων στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (DH Αwards) για το έτος 2021. Οι αναπαραστάσεις της Κύπρου, μία διαδικτυακή εφαρμογή που αξιοποιεί σπάνια χαρακτικά της Συλλογής και είναι αποτέλεσμα ενός ακόμη ερευνητικού προγράμματος σε συνεργασία με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, αναδείχθηκε πρώτη στην κατηγορία 'Best DH Public Engagement' των βραβείων στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (DH Αwards) για το έτος 2019.

Πλατφόρμα ταξιδιωτικής γραμματείας INSPIRAL. Το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου προχώρησε σε ανάδειξη του περιεχομένου επιλεγμένων εκδόσεων σχετικών με τον περιηγητισμό (15ου–18ου αιώνα) και ιδίως των στοιχείων που αφορούν στην Κύπρο. Στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος με το Πανεπιστήμιο Κύπρου, συνεργάστηκαν 25 επιστήμονες από επτά χώρες της Ευρώπης (Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Σουηδία, Τσεχία, Ολλανδία και Πορτογαλία) συγκεντρώνοντας και κατηγοριοποιώντας πληροφορίες για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου, αλλά και το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της, μέσα από τη χρήση 125 συγγραμμάτων ταξιδιωτικής γραμματείας παρμένων από τη Συλλογή του Ιδρύματος και γραμμένων σε 11 διαφορετικές γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ελληνικά, ισπανικά, ιταλικά, λατινικά, ολλανδικά, πορτογαλικά, σουηδικά, τσεχικά). Ο χρήστης της πλατφόρμας μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες μέσω λέξεων, θεμάτων, ονομάτων προσώπων και τοπωνυμίων, και παράλληλα να δει ολόκληρη τη σελίδα στην οποία εμφανίζεται η πληροφορία, καθώς η πλατφόρμα περιέχει σε ψηφιακή μορφή όλες τις σελίδες τίτλων και τις περί Κύπρου σελίδες των έργων που αποδελτιώθηκαν.

Σκοπός της πλατφόρμας είναι να παρέχει πληροφορίες όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για την υπόλοιπη Ανατολική Μεσόγειο στο ευρύ κοινό και τους εξειδικευμένους επιστήμονες με πρόσβαση σε πρωτότυπα κείμενα περιηγητισμού, μέσω αποδελτιωμένων πληροφοριών. Η διαδικτυακή πλατφόρμα INSPIRAL εμπλουτίζεται συνεχώς διευρύνοντας τη συνεργασία και με άλλα ιδρύματα, όπως η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου και το Ίδρυμα Κώστα και Ρίτας Σεβέρη.

Εκδόσεις του Ιδρύματος

Κατασκευή Βάσης Χαρτογραφικών Δεδομένων και διαδικτυακής εφαρμογής παρουσίασης των γεωγραφικών πληροφοριών του Χάρτη του Kitchener για τη νήσο Κύπρο (έκδοσης 1885) / Creation of the Cartographic Database and Development of a Web Application Presenting the Geographic Information of Kitchener’s Map of the Island of Cyprus (edition of 1885), Αθήνα 2022 (2η έκδοση αναθεωρημένη). [e-book]

History Has a Face - Figures of 1821 in Othonian Greece by the Belgian Diplomat Benjamin Mary, Αθήνα 2021.

Η Ιστορία έχει πρόσωπο – Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary, Αθήνα 2020.

Cyprus: The Book of Maps. Annotated Catalogue of the Printed Maps of Cyprus, Volume 1: 15th–16th Centuries; Volume 2: 17th Century. Αθήνα 2016, 2020.

Mediterranean Cartographic Stories: Seventeenth- and Eighteenth-century Masterpieces from the Sylvia Ioannou Foundation Collection, Αθήνα 2019.

Libraries as Repositories of Knowledge: Present and Future, Αθήνα, 2017. [e-book]

Cyprus and the Levant: Rare Books from the Sylvia Ioannou Foundation, Αθήνα 2016.

Corsairs and Pirates in the Eastern Mediterranean, Fifteenth–Nineteenth Centuries, Αθήνα 2016.

Cyprus at the Crossroads: Geographical Perceptions and Representations from the Fifteenth Century, Αθήνα 2014.

Α Catalogue of Printed Maps of Greece 1477–1800, Αθήνα 2009 (3η έκδοση).

Mondaini A., Letters Historic and Entertaining on the Past and Present Conditions of the Island of Cyprus Written by Namindiu La Manon in Provence, Year 1785, Αθήνα 2007.

Millo A., Isolario, Αθήνα 2006.

Γλυκεία Χώρα Κύπρος: Η Ευρωπαϊκή Χαρτογραφία της Κύπρου (15ος–19ος αιώνας) / Sweet Land of Cyprus: The European Cartography of Cyprus (15th-19th century), Αθήνα 2003.

Βιβλιογραφία για τη Συλλογή του Ιδρύματος

Γλυκεία Χώρα Κύπρος: Η Ευρωπαϊκή Χαρτογραφία της Κύπρου (15ος–19ος αιώνας) / / Sweet Land of Cyprus: The European Cartography of Cyprus (15th-19th century), Αθήνα 2003.

Cyprus and the Levant: Rare Books from the Sylvia Ioannou Foundation, Αθήνα 2016.