Σαμλέ, Μισέλ ντε, νομικός & συλλέκτης βιβλίων

Χάρη στην έκδοση του Καταλόγου του συνόλου των αρχετύπων στις γαλλικές βιβλιοθήκες εντοπίστηκαν κτητορικά σημειώματα που επιτρέπουν την ανασύσταση πολλών βιβλιοθηκών, οι οποίες μας ήταν γνωστές μόνο μέσα από ex libris των κατόχων τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατηγορίας αυτής είναι η περίπτωση του M. de Chamelet, που ασκούσε το επάγγελμα του νομικού στο Bourbonnais, μεταξύ του 1489 και του 1497. Δεν διαθέτουμε βιογραφικά στοιχεία γι’ αυτόν και αγνοούμε το επίπεδο των σπουδών του, όπως και τις συναναστροφές του με άτομα της εποχής του. Πιθανολογούμε μόνο ότι απεβίωσε το 1527. 

Τα κατάλοιπα της βιβλιοθήκης του Γάλλου νομικού καθρεπτίζουν την επαγγελματική του δραστηριότητα και καταδεικνύουν τον ζήλο του για σφαιρική γνώση του αντικειμένου του. Ο Chamelet δεν αρκείται σε μία απλή ανάγνωση των κειμένων που σχετίζονται με τη νομική επιστήμη, αλλά εμπλουτίζει τις εκδόσεις που είχε με σημειώσεις, σχόλια και παρατηρήσεις, όπως προκύπτει από ένα σώμα βιβλιδίων αναφορικά με το ρωμαϊκό δίκαιο που θησαύριζε: μία σειρά, δηλαδή, των repetitiones legis με σχόλια σε νόμους και άρθρα διάσημων νομικών της Ιταλίας. Η συλλογή αυτή αφήνει να εννοηθεί ότι ο Chamelet είχε σπουδάσει στην Ιταλία, στην Παβία ίσως, στις αρχές του 1490, εφόσον τα βιβλία αυτά προέρχονταν από τυπογραφεία του Μιλάνου, χωρίς, βέβαια, να αποκλείεται η περίπτωση να τα αγόρασε από δεύτερο χέρι. 

Το σύνολο της βιβλιοθήκης του ανέρχεται σε 71 τίτλους, από τους οποίους οι 6 αντιπροσωπεύουν χειρόγραφα, και μολονότι θα τη χαρακτηρίζαμε νομική βιβλιοθήκη, δεν έλειπαν από αυτήν συγγράμματα με φιλοσοφικό και πολιτικό περιεχόμενο. Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε την πληρότητα της βιβλιοθήκης του Chamelet κρίνοντας από τα βιβλία που ταυτίζονται σήμερα με τη συλλογή του, καθώς πολλά από αυτά δεν έφθασαν ως τις μέρες μας και επομένως δεν έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα της συλλογής του. Από τα συγγράμματα του Bartolus de Saxoferrato (1313-1357), του διασημότερου καθηγητή του Δικαίου και εξειδικευμένου στο Μεσαιωνικό Ρωμαϊκό Δίκαιο, είχε τρεις εκδόσεις του έργου Lectura… Codicis (Λυών, J. Siber)· του Lanfrancus de Oriano (15ος αι.), νομικού από την Πάδοβα, που δίδασκε δίκαιο στη Φλωρεντία και στην Παβία, κατείχε δύο εκδόσεις, De Arbitris και Repetitio capituli, ενώ του επίσης καθηγητή του Δικαίου Baldus De Ubaldis (1327-1400), μαθητή του Bartolus και μέλους της curia του πάπα Ουρβανού Δ, είχε αποκτήσει δύο αντίτυπα, προϊόντα του τυπογραφείου του U. Scinzenzeler: Apparatus substitutionum και Margarita seu Repertorium. Του νομικού, και συνάμα ποιητή, Cinus da Pistoia (de Pistorio), φίλου του Πετράρχη, θησαύριζε την έκδοση Lectura super Codice. Από τα πονήματα του Antonius de Butrio (1338-1408), που δίδασκε Δίκαιο στη Μπολόνια, ο Chamelet είχε προμηθευτεί δύο αρχέτυπα: Consilia και Repetitio capituli “Vestra”, τυπωμένα στη Παβία. Από τα αντίτυπα της βιβλιοθήκης του Chamelet, που δεν σχετίζονται με το επάγγελμά του, να αναφέρουμε χαρακτηριστικά: το Compendium theologicae του Hugo Argentinensis (ψευδο-Αλβέρτος ο Μέγας) και το Satyrae του Ιουβενάλη, με σχόλια του A. Mancinellus και του J.B. Ascensius (Λυών, 1501). Ο ένας και μοναδικός κώδικας που αποδίδεται στη συλλογή του ήταν σύμμικτος και περιλάμβανε πραγματείες, όπως του Nicolaus de Clamengiis, αλλά και τη λατινική μετάφραση του έργου του Λουκιανού Χάρων (Charon) (Aquilon & Denise, Chamelet). 

Η επισκόπηση της έντυπης συλλογής των βιβλίων του Chamelet ενισχύει την άποψη ότι είχε σπουδάσει νομικά στο Μιλάνο ή την Παβία, καθώς ο αριθμός των αρχετύπων του προέρχεται, σε μεγάλο ποσοστό, από τυπογραφεία της Λομβαρδίας. Τα αρχέτυπα μάλιστα που κυκλοφόρησαν από τυπογραφεία του Μιλάνου αντιπροσωπεύουν τη μερίδα του λέοντος στη βιβλιοθήκη του και κυρίως το τυπογραφείο του Ulrich Scinzenzeler, από το οποίο προέρχονται 19 εκδόσεις, που χρονολογούνται από το 1491 ως το 1495. Οι υπόλοιπες ιταλικές εκδόσεις είχαν τυπωθεί στην Παβία, την Μπολόνια, τη Μόντενα, τη Σιένα, το Τορίνο, την Πίζα, το Pinerolo και τη Βενετία. Από τις γαλλικές εκδόσεις του, ο μεγαλύτερος αριθμός προέρχεται από τυπογραφεία της Λυών και κατεξοχήν από το τυπογραφικό εργαστήρι του Johann Siber. 

Τα βιβλία του Chamelet που έφθασαν ως τις μέρες μας οφείλουν τη διάσωσή τους στα ιδιαίτερα βιβλιοφιλικά ενδιαφέροντα του πρίγκιπα του Condé Ερρίκου Β΄ (1588-1646), που ξεχωρίζει για τις ουμανιστικές ανησυχίες του και την αγάπη του για σπάνια και ιδιαίτερα βιβλία. 

Η ανασύσταση ιδιωτικών συλλογών, όπως αυτή του Chamelet, προσφέρει αδιάσειστα τεκμήρια για την εντυπωσιακή εισδοχή του βιβλίου στην αρματωσιά κάθε επιστήμονα κατά την περίοδο της Αναγέννησης, καθιστώντας πλέον την ιδιωτική βιβλιοθήκη απαραίτητο εργαλείο για τον καθένα που συμμετείχε ενεργά σε πάσης φύσεως υπηρεσίες της κρατικής μηχανής.

 

Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. V, Αθήνα, Κότινος, 2012, σ. 350–353.

Aquilon, P. – Hillard, D., «La bibliothèque de Michel de Chamelet Juriste Bourbonnais», Le Livre et L’Historien, Études offertes en l’honneur de Professeur Henri-Jean Martin, Γενεύη, Librairie Droz, 1997, 95–107.

Picot, Émile «Les professeurs et les étudiants de langue française à l’Université de Pavie au XVe et au XVIe siècle», Bulletin philologique et historique (1915), 8–86.

Jacob de Saint-Charles, LouisTraité des plus belles bibliothèques, Παρίσι 1644.

 

Ιστορικό πλαίσιο: Αναγέννησηsemantics logo
Όνομα/Προσωνυμία: Μισέλ ντε Σαμλέ (Michel de Chamelet)
Ιδιότητα/Αξίωμα: Νομικός
Συλλέκτης βιβλίων
Τόπος δράσης: Μπουρμπονναί (επαρχία)semantics logo
Παβίαsemantics logo
Μιλάνοsemantics logo
Χρόνος θανάτου: π. 1527
Χρόνος δράσης: 15ος-16ος αι.
Αναφέρει: Πρόσωπα
Πετράρχης, Φραγκίσκος, λόγιος
Σημειώσεις: Η Παβία και το Μιλάνο ως τόποι δράσης παρατίθενται με επιφύλαξη. Πιθανολογείται ότι σπούδασε σε μια από αυτές τις δύο ιταλικές πόλεις.
Άδεια χρήσης: Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές (CC BY-NC-ND 4.0)
Δικαιώματα: Το λήμμα αποτελεί πρωτότυπη επιστημονική εργασία της ομάδας ανάπτυξης του ψηφιακού χώρου «Περί Βιβλιοθηκών».
Εμφανίζεται στις συλλογές:Πρόσωπα
Προβολή λιγότερων