Ο Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 24 Μαρτίου 1943. Φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου με δάσκαλο τον Β. Βασιλειάδη και στην Ανώτερη Εθνική Σχολή Διακοσμητικών Τεχνών (École Nationale Supérieure des Arts Décoratifs) του Παρισιού.

Από νεαρή ηλικία στράφηκε στη μελέτη της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας του ελληνικού βιβλίου, ενώ η συλλογή σπάνιων βιβλίων περιλαμβανόταν στα πνευματικά και  καλλιτεχνικά του ενδιαφέροντα. Παράλληλα εργαζόταν ως σχεδιαστής και αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων.

Ο Κ. Σπ. Στάικος πέθανε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2023.

Ο σχεδιαστής. H επίδραση του πατέρα του Σπύρου Στάικου, αρχιτέκτονα και πολεοδόμου της μεταπολεμικής Αθήνας, καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τον επαγγελματικό του προσανατολισμό. Όπως είχε πει ο ίδιος, «υπήρξα από μικρή ηλικία καθημερινός βοηθός του, αποκτώντας εμπειρική γνώση της αρχιτεκτονικής που δεν διδάσκεται σε καμία σχολή».

Mετά από διετή φοίτηση στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με δάσκαλο τον Β. Βασιλειάδη, στο τμήμα Εφαρμοσμένων Τεχνών με αντικείμενο κυρίως τη σκηνογραφία, αποφασίζει να πάει στο Παρίσι για να σπουδάσει αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Με το υλικό που είχε συγκεντρώσει, γίνεται δεκτός στην Ανώτερη Εθνική Σχολή Διακοσμητικών Τεχνών (École Nationale Supérieure des Arts Décoratifs).

Ο ίδιος είχε εκφράσει πως την πορεία του στον χώρο της τέχνης χάραξε ο Γιάννης Τσαρούχης. Εμπνεόμενος από τις συμβουλές του ακολούθησε μια ιδιότυπη εκπαιδευτική διαδρομή: κατέγραψε στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα εσωτερικά διακοσμητικά μοτίβα (ρυθμούς επίπλων και επιτοίχιες επενδύσεις), αρχιτεκτονικά μέλη (θύρες, παράθυρα) ιστορικών κτισμάτων στη Γαλλία, κυρίως των μέσων του 19ου αιώνα. Έτσι, πραγματοποίησε μια εξαντλητική καταγραφή αρχειακών συλλογών από μουσεία και βιβλιοθήκες και του αποκαλύφθηκε σε ποιο βαθμό οι καλές τέχνες είναι αλληλένδετες με το πνεύμα της εποχής και την πολιτική, επηρεάζοντας τελικά και τα κοινωνικά πρότυπα. Η περιδιάβαση στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας, εκείνη την εποχή, συνιστούσε για τον ίδιο μια σπουδαία μαθητεία.

Από το 1968 και εξής, εργάστηκε στο Παρίσι, σε διάφορα αρχιτεκτονικά-διακοσμητικά γραφεία, τα οποία είχαν αναλάβει την αποκατάσταση και ανάπλαση ιστορικών και μνημειακών κτισμάτων, όπως το κάστρο Φεριέρ (Château de Ferrières), ένα από τα πιο πολυτελή κάστρα του 19ου αιώνα στη Γαλλία. Για κάποιο διάστημα, εργάστηκε στον οίκο σύγχρονων επίπλων Knoll, που κατασκεύαζε έπιπλα κατά τις νέες τάσεις, με χρήση υλικών όπως το αλουμίνιο ή το ατσάλι.

Το 1972 επέστρεψε στην Αθήνα και εργάστηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο του πατέρα του. Παράλληλα, εργάστηκε για δύο χρόνια στο εργοστάσιο επίπλων του Σαρίδη, όπου, ως απλός τεχνίτης, δούλεψε το ξύλο ως σκαλιστής, λουστραδόρος και ξυλουργός. Έτσι, απέκτησε γνώσεις πάνω σε κάθε πτυχή της εσωτερικής διακόσμησης και επίπλωσης. Σχημάτισε την άποψη ότι οδηγός στη δημιουργική αναζήτηση για τη διαμόρφωση ενός χώρου είναι η αξιοποίηση του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου που θέλουμε να μας περιβάλλει και όχι οι τρέχουσες τάσεις. Όπως γλαφυρά το περιέγραψε ο ίδιος σε περιοδικό της εποχής (Ταχυδρόμος, 1989/1990): «Στην προσπάθειά μου να διαμορφώσω έναν χώρο που να ικανοποιεί τον ενδιαφερόμενο, το πρώτο πράγμα που θα σεβαστώ είναι το ίδιο το άτομο. Θα κοιτάξω να […] είναι το σπίτι του το γραφικό είδωλο της ψυχής και της παιδείας του. Να περιβάλλεται με αντικείμενα που έχουν τη δυνατότητα να του δίνουν τη ζητούμενη γαλήνη, το ερέθισμα της αισθητικής και δημιουργικής ανησυχίας, τη δυνατότητα εμπλουτισμού της εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης, με μία κατάλληλη βιβλιοθήκη, και βέβαια, την ψυχική ηρεμία που πηγάζει από τη μουσική». Είναι οι ίδιες συνιστώσες που διαμόρφωναν τόσο τον προσωπικό όσο και τον επαγγελματικό του χώρο σε όλη την πορεία της ζωής του.

Κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα, εύστοχα διέκρινε, την έλλειψη διακοσμητικών υλικών ελληνικής προέλευσης και αισθητικής. Θεώρησε ότι μπορούσε να συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας διακοσμητικής παράδοσης με υλικά προερχόμενα κατεξοχήν από τον τόπο του. Έτσι, όταν το 1974 άνοιξε το δικό του γραφείο στην οδό Πάνου Αραβαντινού 10, οργάνωσε ειδικό χώρο, για να εκτίθενται δικά του σχέδια επίπλων, υφασμάτων και διακοσμητικών στοιχείων.

Σχεδίαζε γεωμετρικά μοτίβα, εμπνευσμένα από παλαιά κεντήματα και ελληνικές φορεσιές, τα οποία τύπωνε σε βαμβακερά υφάσματα, με πολλούς χρωματικούς συνδυασμούς. Το εγχείρημα αυτό στέφθηκε από επιτυχία, αφού μέσα σε μια δεκαετία λειτούργησαν σαράντα καταστήματα ανά την Ελλάδα αποκλειστικά με δικά του διακοσμητικά προϊόντα.

Και αυτή του την ενασχόληση τη χαρακτήριζε η αγάπη για το ελληνικό στοιχείο, που διαποτίζει το σύνολο του έργου του. Πρόθεσή του ήταν να αναδείξει ότι η εγχώρια καλλιτεχνική παράδοση αποδεικνύεται περισσότερο από επαρκής και ταιριάζει απόλυτα με τις σύγχρονες τάσεις της τέχνης για τη διαμόρφωση εσωτερικών χώρων.

Με αυτόν τον γνώμονα δημιουργήθηκαν υφάσματα με σχέδια ζωγραφισμένα «διά χειρός» κορυφαίων Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας, και εγκαινιάστηκε η συνεργασία του με τη Νίκη Γουλανδρή και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας για την κυκλοφορία σειράς υφασμάτων με τα αγριολούλουδα του Ολύμπου.

Αργότερα, επέκτεινε τη δραστηριότητά του με τον σχεδιασμό και άλλων ειδών οικιακής χρήσης: ταπέτα, πλακάκια, ταπετσαρίες, γυαλικά, είδη πορσελάνης. Προσέδιδε έτσι το δικό του μοναδικό στίγμα στην εσωτερική διακόσμηση, με υλικά κατασκευασμένα αποκλειστικά στην Ελλάδα.

Το τέλος αυτού του επαγγελματικού κεφαλαίου ήρθε με την απελευθέρωση των δασμών για εισαγωγές από τις ευρωπαϊκές χώρες στο πλαίσιο της ΕΟΚ, οπότε η αστική και μεγαλοαστική τάξη προτιμούσε πλέον να περιβάλλεται από διακοσμητικά υλικά με ξενική προέλευση και αισθητική που συμφωνούσε με τις σύγχρονες τάσεις της μόδας.

Ο αρχιτέκτονας. Εφαλτήριο των αρχιτεκτονικών του μελετών αποτέλεσε η ανάθεση για αναδιαμόρφωση της Βιβλιοθήκης στην Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο. Ακολούθησε μια σειρά ανάπλασης ιστορικών χώρων και βιβλιοθηκών.

Το 1977, κατά την ηγουμενία του Αρχιμανδρίτη Θεοδώρητου Μπουρνή, ο Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος ανέλαβε τον σχεδιασμό και τη μελέτη για τη νέα εγκατάσταση της Βιβλιοθήκης της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο. Η εργασία αυτή κράτησε δέκα χρόνια, και η Βιβλιοθήκη όπως και το Μουσείο εγκαινιάστηκαν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο, κατά τον πανηγυρικό εορτασμό των 900 χρόνων (1088–1988) από την ίδρυση του μοναστηριού.

Η Βιβλιοθήκη χρονολογείται από την εποχή που ιδρύθηκε το μοναστήρι (1088) από τον όσιο Χριστόδουλο και είναι η αρχαιότερη βιβλιοθήκη με συνεχή ιστορία στον ίδιο τόπο. Στεγάστηκε για αιώνες δίπλα στο ηγουμενείο, προτού καταλήξει στον νέο της χώρο, στα έγκατα της Μονής, ο οποίος διαμορφώθηκε για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του τεράστιου και πολυποίκιλου χειρόγραφου και έντυπου υλικού. Η πολύχρονη ενασχόλησή του με τον πλούτο της πατμιακής βιβλιοθήκης ενίσχυσε τα πνευματικά του ενδιαφέροντα σχετικά με τους πρωτεργάτες για τη διάδοση της ελληνικής σκέψης μέσα από βιβλία που τυπώθηκαν στη Δύση και στην Ανατολή.

Η δημοσιότητα που γνώρισε η εργασία του στην Πάτμο του άνοιξε καινούριους επαγγελματικούς δρόμους, σχετικούς με την αποκατάσταση ή ανάπλαση μνημειακών χώρων ιστορικού ενδιαφέροντος. Έτσι, το 1991 αναλαμβάνει την ανάπλαση της Βιβλιοθήκης του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι. Η ανασυγκρότηση της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης έγινε με βάση τη βυζαντινή αρχιτεκτονική παράδοση, αφού λήφθηκαν υπόψη και τα νέα δεδομένα της τυπογραφικής τέχνης, τα οποία άλλαξαν ριζικά τον εσωτερικό σχεδιασμό της. Τη Βιβλιοθήκη εγκαινίασε το 1994 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄.

Ακολούθως ανέλαβε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την αποκατάσταση, τη διαμόρφωση, τον εξοπλισμό και την ανάπλαση κι άλλων μνημειακών χώρων. Όπως έλεγε ο ίδιος (Μονόγραμμα, 2017): «Στη διαδρομή μου, αναπλάθοντας διάφορους χώρους, προσπαθούσα κάθε φορά να εντάξω και μία  βιβλιοθήκη».

Έργα του είναι η μετατροπή της Ροτόντας του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, στον Παλατίνο Λόφο στη Ρώμη, από καθολικό ναό σε ορθόδοξο (2002–2004), το Μέγαρο του Δήμου Αθηναίων, η Βιβλιοθήκη του Κέντρου της Ορθόδοξης Ελληνικής Κοινότητας της Ζυρίχης «Άγιος Δημήτριος», η μελέτη για την αναβάθμιση των χώρων της Βουλής των Ελλήνων (ανάθεση 2000), η ανάπλαση της Βιβλιοθήκης της Εταιρείας των Φίλων του Λαού (εγκαίνια 2000), η μετατροπή του κτιρίου «Κωστής Παλαμάς» σε Εντευκτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (εγκαίνια 2004), η Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, η Βιβλιοθήκη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (εγκαίνια 2008), η Βιβλιοθήκη του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου (εγκαίνια 2011).

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη (2011), η οποία οργανώθηκε με κεντρικό πυρήνα την προσωπική του συλλογή βιβλίων, καρπό της πολύχρονης βιβλιοσυλλεκτικής του δραστηριότητας. Το 2010 παραχώρησε τη συλλογή βιβλίων του στο Ίδρυμα Ωνάση, προκειμένου να μείνει ως κτήμα εσαεί του ελληνικού έθνους.

Ο χώρος της Βιβλιοθήκης σχεδιάστηκε για να θησαυρίσει τη συλλογή των πολύτιμων βιβλίων του και καταλαμβάνουν τρεις συνεχόμενες αίθουσες, οι οποίες οριοθετούν τη βόρεια πλευρά του νεοκλασικού μεγάρου που βρίσκεται στη συμβολή της Λεωφόρου Αμαλίας με την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Σε μία από τις αίθουσες του ορόφου μεταφέρθηκε το γραφείο του Αριστοτέλη Ωνάση από το Μόντε Κάρλο, με τα έπιπλα και τα προσωπικά του αντικείμενα. Ιδιαίτερη μελέτη απαιτήθηκε προκειμένου να προσαρμοστούν στον νέο χώρο οι πολύτιμες ξυλεπενδύσεις του γραφείου, που προέρχονταν από γαλλικό μέγαρο του 19ου αιώνα.

Τα βιβλιοστάσια, όπως διατάχθηκαν στον χώρο, αποτελούν πέντε αυτοτελή στοιχεία, που αντιστοιχούν στις πέντε ενότητες της Βιβλιοθήκης: Αναγέννηση, Ουμανισμός, Νεοελληνική Γραμματεία, Λειτουργικά Βιβλία, Θεολογία, Διαφωτισμός.

Το 2018 εγκαινιάζεται η πλήρως ανακαινισμένη Βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας». Με σκοπό να στεγαστεί στον δεύτερο όροφο της έδρας της ΕΣΗΕΑ το αρχείο και η βιβλιοθήκη της, μελετήθηκε το επίπεδο αυτό, έτσι ώστε να πληροί τις σύγχρονες ανάγκες μιας οργανωμένης βιβλιοθήκης, που σκοπό έχει να εξυπηρετεί τόσο τους ερευνητές όσο και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Πρώτο μέλημα της αρχιτεκτονικής σχεδίασης ήταν μια διαρρύθμιση που να αναδεικνύει τους θησαυρούς της βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ σε συνάρτηση με την πολυετή παράδοσή της, δηλαδή τους ζωγραφικούς πίνακες που απεικονίζουν τους εκάστοτε προέδρους της και σημαντικούς ανθρώπους της δημοσιογραφίας και των γραμμάτων. Έτσι, επιλέχθηκαν δύο κατεξοχήν χώροι, γύρω από τους οποίους αναπτύχθηκαν οι υπόλοιποι: το αναγνωστήριο και η βιβλιοθήκη-μουσείο.

Παράλληλα, ο Στάικος ήταν υπεύθυνος για την ανάπλαση του 7ου ορόφου του κτιρίου «Ιωάννης Κονδυλάκης», όπου στεγάζονται οι αίθουσες των σεμιναρίων. Τελευταίο του έργο (2023) η ανακαίνιση της αίθουσας εκδηλώσεων της Ένωσης Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών «Γεώργιος Καράντζας».

Ο ιστορικός του βιβλίου & ο ερευνητής. Κατά τη δεκαετή ενασχόλησή του με τη Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της Μονής της Πάτμου, ο Κ.Σπ. Στάικος είχε τον χρόνο να εγκύψει στην ιστορία του θεσμού της βιβλιοθήκης και να τη μελετήσει διαχρονικά. Έτσι άρχισε την έρευνα με σκοπό να συντάξει ένα χρονικό εξέλιξης της βιβλιοθήκης, τόσο από βιβλιοθηκονομική όσο και από αρχιτεκτονική σκοπιά, με αφετηρία το 4000 π.Χ. Γέννημα αυτής της έρευνας η πεντάτομη Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, που κυκλοφορεί στα ελληνικά, στα αγγλικά και πλέον και στην κινεζική γλώσσα.

Η βιβλιοσυλλεκτική του δράση έγινε συστηματική και η προσωπική του συλλογή βιβλίων εμπλουτιζόταν είτε με πρωτότυπα έργα για την εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων, πριν από τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, είτε με μελέτες για την τυπογραφία και την παραγωγή του βιβλίου σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, ιχνηλατώντας έτσι την πορεία που διέγραψε το έντυπο βιβλίο διεθνώς.

Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε σε αρχέτυπες και παλαιές εκδόσεις, με βιβλία σπάνια ή και μοναδικά, είχε αρχίσει να τον προβληματίζει και κυρίως τον απασχόλησε η εξασφάλιση του μέλλοντός του. Θεωρώντας ότι μια συλλογή βιβλίων που αντανακλά την πνευματική ιστορία του Γένους δεν μπορεί να αποτελεί προσωπική υπόθεση, αλλά κτήμα όλων των Ελλήνων, αναζήτησε στέγη για το μέλλον της. Τύχη αγαθή, το Συμβούλιο του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης εισάκουσε την έκκλησή του και στην έδρα του Ιδρύματος παραχώρησε ειδικούς χώρους, στους οποίους αναπτύχθηκαν βιβλιοστάσια για όλη τη συλλογή. Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη μάλιστα συνεχίζει να εμπλουτίζεται με βιβλία σύμφωνα με το αρχικό σκεπτικό δημιουργίας της.

Εκθέσεις - κατάλογοι εκθέσεων. Ο Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος επιμελήθηκε πληθώρα εκθέσεων και καταλόγων που τις συνόδευαν. Καταγράφοντας σημαντικούς σταθμούς της δράσης του, οφείλουμε να αρχίσουμε από το 1975 και την έκθεση: «Ταξιδιώτες στην Ελλάδα από τον 15ο αιώνα έως το 1821», η οποία στεγάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη (26 Νοεμβρίου–14 Δεκεμβρίου) και αποτέλεσε την πρώτη δημόσια εμφάνιση της «Ελληνικής Εταιρείας Βιβλιοφίλων». Ο Κ.Σπ. Στάικος είχε αναλάβει την επιμέλεια και του καταλόγου, με τη Μαρία Κουταρέλλη. Στην Εθνική Πινακοθήκη, επίσης, έγινε η έκθεση «Απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας» (25 Νοεμβρίου 1975–5 Ιανουαρίου 1976), στη διοργάνωση της οποίας, όπως και στον συνοδευτικό της κατάλογο, συνέδραμε ο Κ.Σπ. Στάικος.

Επόμενος σταθμός είναι το 1986 και η έκθεση που σε συνεργασία με τον ακαδημαϊκό και καθηγητή Μανούσο Μανούσακα οργάνωσαν στη Φλωρεντία για τις πρώτες ελληνικές εκδόσεις με ελληνικά κείμενα και τις λατινικές μεταφράσεις τους, τη χρονιά ανάδειξης της πόλης σε ευρωπαϊκή πολιτιστική πρωτεύουσα. Ο τίτλος του καταλόγου είναι: L’ attività editoriale dei Greci durante il Rinascimento Italiano (1469–1523). Η εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων κατά την εποχή της ιταλικής Αναγέννησης (1469–1523). Πρόκειται για δίγλωσσο κατάλογο, με ελληνικό και ιταλικό κείμενο, βιογραφικά και εργογραφικά σχόλια για τους Έλληνες λόγιους, καθώς και σημειώματα για κάθε έκδοση πλαισιωμένα από βιβλιογραφικές αναφορές. Η έκθεση αυτή παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα (1987), στη Γενεύη (1988), στο Στρασβούργο, στο Λέιντεν της Ολλανδίας, στην πόλη του βιβλίου Βολφενμπύτελ της Γερμανίας, συνοδευόμενη από τον κατάλογο Graecogermania (1989) και στη Βενετία (1993).

Αντικείμενο έκθεσης αποτέλεσε και η προσωπική του συλλογή, καθώς αντιπροσωπευτικό υλικό της προβλήθηκε σε ιστορικές βιβλιοθήκες και ιδρύματα του εξωτερικού, όπως στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας το 1993, με εμβληματικές εκδόσεις του Άλδου Μανούτιου −προϊόντα φιλολογικής επιμέλειας διάσημων Ελλήνων λογίων, όπως του Μάρκου Μουσούρου και του Ιωάννη Γρηγορόπουλου. Το 1995 στην Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Βιέννης εκτέθηκαν σχεδόν όλα τα ελληνικά βιβλία που εκδόθηκαν ή τυπώθηκαν εκεί (1749–1800), δηλαδή τα πιο σημαντικά δείγματα της περιόδου του νεοελληνικού Διαφωτισμού.

To 1989 κυκλοφορεί από την Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας ο κατάλογος Οι απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας, με παρουσίαση του Μ.Ι. Μανούσακα. Ακολουθεί η έκθεση «Βιβλιοθήκες: Από την αρχαιότητα έως την Αναγέννηση και σημαντικές ουμανιστικές και μοναστηριακές βιβλιοθήκες 3000 π.Χ.–1600 μ.Χ.», που πραγματοποιήθηκε από 10 Οκτωβρίου έως 5 Ιανουαρίου 1998 στην Εθνική Πινακοθήκη και συνοδεύτηκε από κατάλογο επιμελημένο από τον Κ.Σπ. Στάικο.

Ένας ακόμη σημαντικός κατάλογος, με τίτλο Ελληνικές εκδόσεις στα χρόνια του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, κυκλοφόρησε το 1998 για την έκθεση που οργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών στο πλαίσιο του Διεθνούς Συμποσίου «Από τον Διαφωτισμό στις επαναστάσεις: Ο Ρήγας και ο κόσμος του». Ο Κ.Σπ. Στάικος κατέγραψε εκεί 146 βιβλία, φιλολογικά περιοδικά και πρώτες ελληνικές εφημερίδες. Τα βιβλία αυτά, τα πιο αντιπροσωπευτικά του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, συνοδεύονται από εκτενή σχόλια και παραθέματα σε θεματικές ενότητες σύμφωνα με το περιεχόμενό τους. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε, με αφορμή το Διεθνές Συνέδριο «Βυζάντιο και Φλωρεντία» (19–21 Φεβρουαρίου 1998), ο κατάλογος Gli incunaboli greci pubblicati a Firenze (ci. 1475–1500), ο οποίος υπογράφεται από τον Μ. Μανούσακα και τον Κ.Σπ. Στάικο.

Με την ευκαιρία της μεγαλειώδους έκθεσης που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1999 στην Εθνική Βιβλιοθήκη, με σκοπό να παρουσιαστούν στο ευρύτερο κοινό οι ανεκτίμητοι θησαυροί της, προέκυψε ο κατάλογος Θησαυροί της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με τον Κ.Σπ. Στάικο στην εκδοτική επιτροπή μαζί με τον Βασίλη Κρεμμυδά και τον Τριαντάφυλλο Ε. Σκλαβενίτη.

Αξιοσημείωτη είναι και η έκθεση που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων το 2000 και καρπός της υπήρξε η έκδοση του συλλογικού τόμου Πεντακόσια χρόνια έντυπης παράδοσης του νέου ελληνισμού (1499–1999), με πρόλογο του Απόστολου Χρ. Κακλαμάνη, και εισαγωγή του Τ.Ε. Σκλαβενίτη και του Κ.Σπ. Στάικου.

Το 2001 πραγματοποιούνται οι εκθέσεις: 1) «Βιογραφίες και απομνημονεύματα αγωνιστών του 1821», στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία–Στοά του Βιβλίου. 2) «Ελληνικές φιλοσοφικές εκδόσεις τον πρώτο αιώνα της τυπογραφίας», στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, με παράλληλη κυκλοφορία της ομότιτλης έκδοσης του Κ.Σπ. Στάικου. 3) «Tα κέντρα του ελληνικού βιβλίου (15ος–19ος αιώνας». Ο μικρός κατάλογος, ο οποίος κυκλοφόρησε με την ευκαιρία της έκθεσης αυτής (Δελφοί, 16–20 Μαΐου 2001) στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου «Το έντυπο ελληνικό βιβλίο (15ος–19ος αιώνας)», παρουσιάζει τα Κέντρα του Ελληνικού Βιβλίου (Βενετία, Ρώμη, Παρίσι, Αλκαλά, Ιάσιο, Βουκουρέστι κ.ά.) μέσα από τις πιο αντιπροσωπευτικές εκδόσεις τους. Την έκδοση κοσμούν τα τυπογραφικά σήματα των σημαντικότερων ελληνικών και ξένων τυπογραφείων.

Το 2004 κυκλοφόρησαν τα ογκώδη πρακτικά του Συμποσίου με επιμελητές έκδοσης τον Τ.Ε. Σκλαβενίτη και τον Κ.Σπ. Στάικο. Στη συνέχεια, το «Διεθνές Συνέδριο για τις Κλασικές Σπουδές,» που έλαβε χώρα στις 3 Απριλίου 2003 στην Παλαιά Βουλή και συνεχίστηκε στις 4–5 Απριλίου του ίδιου έτους στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, υπήρξε αφορμή για την έκδοση του ομότιτλου τρίγλωσσου καταλόγου (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά). Το 2004, η επίσημη παραχώρηση του ναού του Αγίου Θεοδώρου της Ρώμης στην Ελληνορθόδοξη κοινότητα και τα συνακόλουθα εγκαίνια συνοδεύτηκαν από τον δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά και ιταλικά) Ιερός Ναός του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος στον Παλατίνο Λόφο, με χαιρετισμό του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου και του Μητροπολίτη Ιταλίας Γεννάδιου.

Το 2005 οι εκδόσεις Κότινος κυκλοφορούν τον κατάλογο Ο ελληνικός κόσμος μέσα από το βλέμμα των περιηγητών: 15ος–20ός αιώνας: Ανθολόγιο από τη συλλογή του Δημητρίου Κοντομηνά, με επιμέλεια της Ιόλης Βιγγοπούλου και του Κ.Σπ. Στάικου, στο πλαίσιο της ομώνυμης έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη (8 Φεβρουαρίου–6 Μαρτίου).

Στο Πολιτιστικό Κέντρο «Κωστής Παλαμάς» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά την περίοδο 6 Μαΐου έως 16 Ιουνίου του 2005, φιλοξενείται η έκθεση «Η ανάδυση και η ανάδειξη κέντρων του ελληνισμού στα ταξίδια των περιηγητών (15ος–20ός αιώνας): ανθολόγιο από τη συλλογή του Δημητρίου Κοντομηνά», συνοδευόμενη από τον ομότιτλο κατάλογο, με πρόλογο του Γ. Μπαμπινιώτη και εισαγωγή και σχόλια της Ιόλης Βιγγοπούλου.

Σπουδαία η έκθεση βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων που διοργάνωσε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού στο Βουκουρέστι το 2008 με τίτλο «Από τη Σάρκωση του Λόγου στη Θέωση του ανθρώπου». Η έκθεση διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Τέχνης του Βουκουρεστίου, υπό την επιμέλεια του καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκου Ζία. Προβάλλονταν 65 εικόνες από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο των Αθηνών, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, καθώς και τα μουσεία Βέροιας, Καστοριάς και Μπενάκη, αλλά και 14 εικόνες του Θεόδωρου Πουλάκη από τη συλλογή Κοντομηνά, έργα με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη που ανήκουν στη Μεταβυζαντινή Κρητική Σχολή. Η έκθεση αυτή δεν είχε μόνον πολιτιστική αλλά και συμβολική αξία, καθώς συνόδευε τα εγκαίνια της Εστίας του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στο Βουκουρέστι.

Το 2011, με αφορμή το Συμπόσιο-έκθεση «Το βιβλίο: Διαχρονική πορεία στην εκπαίδευση» που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο «Γαία» (Ιανουάριος–Ιούνιος), κυκλοφόρησε ο ομότιτλος κατάλογος, τον οποίο χαιρετίζει η Νίκη Γουλανδρή, Πρέσβειρα καλής θέλησης για το παιδικό και εφηβικό βιβλίο. Σε αυτόν τον κατάλογο των εκδόσεων Άτων η εισαγωγή «Τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης στα χρόνια του νεοελληνισμού και τα εργαλεία μάθησης (16ος αιώνας)» είναι του Κ.Σπ. Στάικου.

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 2016, στην ιστορική Σάλα Σανσοβίνο (Sala Sansovino) της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας φιλοξενήθηκε η έκθεση: «Οι ελληνικές εκδόσεις του Άλδου Μανούτιου και οι Έλληνες συνεργάτες του (π. 1494–1515)», με επιστημονικές εισηγήσεις για τον βίο του Άλδου, τις εκδόσεις του και τη σημασία τους για τη διάδοση των κλασικών και ειδικά των ελληνικών γραμμάτων στην Ιταλία της Αναγέννησης.

Στην έκθεση παρουσιάστηκαν οι ελληνικές εκδόσεις που τυπώθηκαν από τον Άλδο Μανούτιο όσο ζούσε. Τα έργα, προερχόμενα κατά κύριο λόγο από τη συλλογή των ελληνικών αλδινών εκδόσεων της Ιστορικής Βιβλιοθήκης του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη», συμπληρώθηκαν με εκδόσεις από τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη καθώς και τη Βιβλιοθήκη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Ο ομώνυμος κατάλογος της έκθεσης από τον Κωνσταντίνο Στάικο, με εισαγωγή του Στέφανου Κακλαμάνη, κυκλοφόρησε στην ιταλική, ελληνική και αγγλική γλώσσα.

Ακολούθησε η έκθεση «Η Aρχιτεκτονική των Bιβλιοθηκών. Από τη μινωική εποχή στον Μιχαήλ Άγγελο» (Μουσείο Μπενάκη, 1.12.2016–8.1.2017), η οποία διαιρούνταν σε πέντε διακριτές περιόδους, που αντιπροσωπεύουν την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής της βιβλιοθήκης σύμφωνα με τα πνευματικά και πολιτισμικά κριτήρια της κάθε μιας από τις εποχές: Ελληνικός κόσμος, Ρωμαϊκή εποχή, Βυζάντιο, Δύση κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους και Αναγέννηση. Την κάθε ενότητα εμπλουτίζουν υπομνήματα, αρχιτεκτονικά σχέδια, χάρτες, φωτογραφικό υλικό και αυθεντικά χαρακτικά, που χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα και μετά. Μεταξύ άλλων παρουσιάζονται αναπαραστάσεις του συγκροτήματος της Σχολής του Αριστοτέλη, του Λυκείου και της Ακαδημίας του Πλάτωνα, καθώς και ανασχεδιασμοί της διάταξης που είχαν οι μνημειακές βιβλιοθήκες της ρωμαϊκής εποχής, όπως αυτές της Οκταβίας και των αυτοκρατόρων Τραϊανού και Αδριανού. Σειρές με εικόνες των μοναστηριακών βιβλιοθηκών, όπως αυτές διαμορφώθηκαν στα χριστιανικά χρόνια, από τότε δηλαδή που ο χριστιανισμός επιλέχθηκε ως επίσημη θρησκεία της δυτικής και ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τέλος, η έκθεση αναδείκνυε την εξέλιξη των αρχιτεκτονικών διατάξεων της βιβλιοθήκης κατά την ιταλική Αναγέννηση (μέσα 15ου αιώνα), παραπέμποντας στο σκεπτικό δημιουργίας και οργάνωσης της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης στη Βενετία, του Μαλατέστα στην Τσεζένα και του Μιχαήλ Άγγελου στη Φλωρεντία.

Τον Απρίλιο του 2016, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, συμμετέχοντας στον εορτασμό των 2.400 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου φιλοσόφου και στοχαστή, διοργάνωσε επιστημονική ημερίδα υπό τον τίτλο: «Αριστοτέλους ημερίς: ημερίδα αφιερωμένη στα 2.400 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου φιλόσοφου και στοχαστή», με εισηγητές τον Κωνσταντίνο Σπ. Στάικο, τη Χριστίνα Βέικου, τον Βασίλη Κάλφα, τον Δούκα Καπάνταη, τον Σπύρο Μπενετάτο, τον Βασίλειο Μπετσάκο, τη Μαρία Πρωτοπαπά-Μαρνέλη, τον Σπύρο Ι. Ράγκο και τον Στασινό Σταυριανέα. Οι εισηγήσεις αυτές περιλαμβάνονται στο ομότιτλο βιβλίο που κυκλοφόρησε από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη το 2017.

Το 2018 διοργανώθηκε από την Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών η έκθεση «Οι Ελληνικές και Λατινικές Εκδόσεις κατά την Ιταλική Αναγέννηση (1496–1532)», στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων «Ελευθερία» του δήμου Ιωαννιτών, με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου Η πνευματική πορεία του Γένους, με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, α΄ τόμος, 13ος αιώνας–μέσα 16ου, από τον καθηγητή Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνο Θ. Πέτσιο. Ο ομότιτλος κατάλογος κυκλοφόρησε με χορηγία της Ωνασείου Βιβλιοθήκης.

Η έκθεση «Ετερόγλωσσα Αρχέτυπα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας ως Θεμέλιο της Ανώτερης Εκπαίδευσης κατά την Αναγέννηση», που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, πλατεία Κολοκοτρώνη, 18.10.–31.12.2019), βασίστηκε στην έκδοση του Κ.Σπ. Στάικου Τα Ελληνικά Αρχέτυπα & Ελληνικά Συγγράμματα σε Ετερόγλωσσα Αρχέτυπα, που περιλαμβάνει τα 81 ελληνικά έντυπα βιβλία τα οποία τυπώθηκαν έως και το 1500 σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας, όπως στη Βενετία, τη Ρώμη, τη Φλωρεντία, το Μιλάνο κ.ά. Τα αρχέτυπα σχολιάζονται ως προς το περιεχόμενό τους και τον σκοπό που εξυπηρετούσαν και αναφέρονται οι Έλληνες και Ιταλοί εκδότες και τυπογράφοι τους. Ένα μεγάλο τμήμα της έκδοσης αναφέρεται στη μετάφραση έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που τυπώθηκαν στα λατινικά και στις εθνικές γλώσσες των κρατών στα οποία άνθησε η αρχετυπία.

Τελικό σημείο αναφοράς το 2022 και ο κατάλογος της έκθεσης Περί Βιβλιοθηκών (www.aboutlibraries. gr), με σπάνια και αντιπροσωπευτικά δείγματα από το υλικό της Φωτοθήκης του ιστότοπου «Περί Βιβλιοθηκών» στον εκθεσιακό χώρο της Βιβλιοθήκης «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας», που παραχωρήθηκε από την ΕΣΗΕΑ και το Μορφωτικό Ίδρυμα, με πρόλογο από την Εύη Σαχίνη και τον Κ.Σπ. Στάικο, σε συνεργασία του ΕΚΤ με τον Κήπο Φιλοβίβλων. Ο Κ.Σπ. Στάικος, με όραμα τη διαπολιτισμική διάσταση των βιβλιοθηκών, επιμελήθηκε τον τελευταίο του κατάλογο για τη μετάδοση της γνώσης χάρη στην «ιδιάζουσα διάσταση του βάθους, που προσφέρει η εικαστική εμπειρία», όπως σημείωνε ο Κ.Θ. Δημαράς.

Ομιλίες. Ο Κ.Σπ. Στάικος, με την ιδιότητα του ιστορικού του βιβλίου, έδωσε πλήθος διαλέξεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ενδεικτικά παραδείγματα:

- Κίνα, Πανεπιστήμιο Tsinghua, 2015.

- Τουρκία, International Symposium on Management of Cultural Heritage and Libraries in Local Governments organized by Bursa Metropolitan Municipality and supported by Bursa Branch of Turkish Librarians Association, 2017.

- Ελβετία, Λωζάννη, «Μέλισσα του Ελληνισμού, Η διάδοση της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας στα χρόνια του Καλβίνου», 2017.

- «Η ελληνική τυπογραφία στην Ευρώπη του 16ου αι. και ειδικότερα στη Γενεύη», στο πλαίσιο της έκθεσης του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου «Θησαυροί της Ιστορικής Βιβλιοθήκης της Ανδρίτσαινας. Ελληνικές εκδόσεις των αρχών της τυπογραφίας», 2018.

- Ελβετική Ένωση Φίλων της Βιβλιοθήκης Ανδρίτσαινας, Ελβετία, Φρίμπουργκ. Συνέδριο «Η ελληνική τυπογραφία στην Ευρώπη του 16ου αι. και ειδικότερα στην Ελβετία», 2019.

- Εκπαιδευτικές δράσεις της Ωνασείου Βιβλιοθήκης, π.χ. 19.2.2020 με τίτλο «Βιέννη, Πνευματικό Κέντρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού».

- « Το Βιβλίο ως Κείμενο και Αντικείμενο» διοργανώθηκε από την Πολιτιστική Εταιρεία ΑΙΝΟΣ και τη Βιβλιοθήκη Marie Blanche με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), 2022.

- «Οι αρχαιοελληνικές βιβλιοθήκες στον ισλαμικό κόσμο», Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας 2022.

Ο εκδότης & συγγραφέας. Ο κόσμος υπάρχει για να καταλήξει σε ένα βιβλίο», είχε σημειώσει πολλές φορές ο Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος, επικαλούμενος τον Μαλαρμέ. Κάθε μας πράξη, αργά ή γρήγορα, καταγράφεται σε άραφτα φύλλα, εμπλουτίζοντας έτσι ένα ανοικτό βιβλίο χωρίς κολοφώνα, με συγγραφείς και πρωταγωνιστές που αντικατοπτρίζουν την κοινωνία. Το βιβλίο αυτό έπειτα βρίσκει τη θέση του σε μια βιβλιοθήκη που θησαυρίζει λογιών-λογιών πολύγλωσσα κείμενα με τα έργα και τις ημέρες της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.

Πώς θα μπορούσε λοιπόν κάποιος, μέσα από αυτήν την αλληγορία, να παρουσιάσει τον άνθρωπο που μελέτησε την ίδια τη Βιβλιοθήκη και αφοσιώθηκε σε αυτήν, σε ένα βιβλίο των βιβλίων από τον εκδότη των εκδοτών, τον φιλόβιβλο των φιλοβίβλων;

Για να προσεγγίσουμε τον Κ.Σπ. Στάικο μέσα από το εκδοτικό και συγγραφικό του έργο, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από το 1987 και το εμβληματικό βιβλίο η Χάρτα της Ελληνικής Τυπογραφίας: η εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων και η συμβολή τους στην πνευματική Αναγέννηση της Δύσης, το πρώτο του έντυπο εγχείρημα που το είχε προλογίσει ο Κ.Θ. Δημαράς. Το αντικείμενο του βιβλίου φανερώνει και έναν αγαπημένο συγγραφικό τόπο: την ενασχόληση των Ελλήνων με την εκδοτική και τυπογραφική τέχνη και τον εντοπισμό των απαρχών της ελληνικής τυπογραφίας στο ουμανιστικό κίνημα της Ιταλίας. Είναι τυπωμένο με τη μέθοδο της μονοτυπίας σε ειδικό χαρτί, με περίτεχνη βιβλιοδεσία και συνοδεύεται από χάρτη της Ευρώπης με όλα τα ελληνικά τυπογραφικά σήματα. Η αγγλική του έκδοση, σε μετάφραση Timothy Cullen, έτυχε σπουδαίας αναγνώρισης, ταξιδεύοντας στα πέρατα του βιβλιακού κόσμου.

Ο Κ.Σπ. Στάικος φώτισε με το έργο του τον ελληνικό διαφωτισμό, υπό το πρίσμα της εκδοτικής δραστηριότητας, έως τις παραμονές του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα. Το 1995, από τον εκδοτικό του οίκο Κότινος κυκλοφόρησε η έκδοση Τα τυπωμένα στη Βιέννη ελληνικά βιβλία: 1749–1800/Die in Wien Gedruckten Griechischen Bücher: 1749–1800.

Τον επόμενο χρόνο, με ιδιαίτερη καλαισθησία, εκδίδεται με χρυσοποίκιλτη βιβλιοδεσία πάνω σε μεταξωτό πανί και ειδικό κουτί ο τόμος Βιβλιοθήκη: Από την αρχαιότητα έως την Αναγέννηση και σημαντικές ουμανιστικές και μοναστηριακές βιβλιοθήκες (3000 π.Χ.–1600 μ.Χ.), ανοίγοντας τον δρόμο για τη μελέτη της Βιβλιοθήκης στη διαχρονία της, που αποτελεί έργο αναφοράς για πολλά κατοπινά του δημιουργήματα.

Ακολουθούν Τα Ελληνικά Αρχέτυπα που εκδόθηκαν στη Φλωρεντία (π. 1475–1500), με βιογραφικά σημειώματα των Ελλήνων λογίων από τον μέντορα και συνεργάτη του Μανούσο Μανούσακα. Η έκδοση αυτή, συνοδεύεται από ξυλογραφίες με πορτραίτα των σημαντικότερων Ελλήνων λογίων που έδρασαν στη Φλωρεντία κατά την Αναγέννηση, ενώ παρουσιάζονται σχολιασμένα δεκαοκτώ αρχέτυπα, σε ενότητες σύμφωνα με τα τυπογραφεία που τα παρήγαγαν.

Το 2002 εκδίδει τον πρώτο τόμο ενός κεφαλαιώδους έργου. Η ιστορία της Βιβλιοθήκης στον δυτικό πολιτισμό: Από τον Μίνωα στην Κλεοπάτρα ξεκλειδώνει τον κόσμο της Βιβλιοθήκης, που αποκαλύπτεται στον αναγνώστη στη μακραίωνη ιστορία της, ιστορία που συνεχίζεται και στους τους επόμενους τόμους: Από τον Κικέρωνα στον Αδριανό: Ο ρωμαϊκός κόσμος από τις απαρχές της λατινικής λογοτεχνίας ως τις μνημειακές και ιδιωτικές βιβλιοθήκες των αυτοκρατορικών χρόνων (τ. 2)· Από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως τον Καρδινάλιο Βησσαρίωνα: Αυτοκρατορικές, μοναστηριακές, σχολικές και ιδιωτικές βιβλιοθήκες στον βυζαντινό κόσμο (τ. 3)· Από τον Κασσιόδωρο στον Furnival (τ. 4) και ολοκληρώνεται με τον πέμπτο και τελευταίο τόμο: Από τον Πετράρχη έως τον Μιχαήλ Άγγελο. Το 2016 το σύνολο του έργου, που είχε πρωτοτυπωθεί από τις εκδόσεις Κότινος, επανεκδόθηκε κατά τόμο σε πιο συνεπτυγμένη μορφή από τις εκδόσεις Άτων.

Αξίζει επίσης να σταθούμε και σε άλλα έργα που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Κότινος, όπως το Κάτοπτρο της βιβλιοθήκης, το συλλογικό έργο Στα βήματα του Παυσανία: Η αναζήτηση της ελληνικής αρχαιότητας καθώς και τον συλλογικό τόμο Αθήναι: από την κλασική εποχή έως σήμερα (5ος αι. π.Χ.–2000 μ.Χ.).

Από τις εκδόσεις Άτων, συνυφασμένες πλέον με το όνομα του Κ.Σπ. Στάικου, τυπώθηκε πλήθος έργων του, μεταξύ των οποίων αξίζει να αναφερθούν τα εξής:

— Διαφωνεί; Τα βιβλία του στην πυρά! Από τον Πρωταγόρα στους Ναζί, Αθήνα 2008.

— Εκδοτικά τυπογραφικά σήματα βιβλίων του ελληνικού κόσμου 1494–1821, Αθήνα 2009.

— Ελληνική βιβλιοθήκη: Η συλλογή βιβλίων του Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου, εφεξής η βιβλιοθήκη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, καταγραφή: Γ. Ξούριας, φωτογράφοι: Π. Πετσίνη, Ν. Παναγιωτόπουλος, χαιρετισμός: Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Ωνάσης, Αθήνα 2011.

— Η βιβλιοθήκη του Πλάτωνα και της Ακαδημίας, Αθήνα 2012.

— Διαχρονικά τεκμήρια της πλατωνικής παράδοσης, Αθήνα 2014.

— Αριστοτέλους βιβλιοθήκη: Η σπουδαιότερη συλλογή βιβλίων που συγκροτήθηκε ποτέ, Αθήνα 2015.

— Οι ελληνικές εκδόσεις του Άλδου και οι Έλληνες συνεργάτες του (π. 1494–1515), εισαγωγή: Στέφανος Κακλαμάνης «Ουμανισμός και Κρήτη», Αθήνα 2015.

— Η αρχιτεκτονική των βιβλιοθηκών στον δυτικό πολιτισμό: Από τη μινωική εποχή στον Μιχαήλ Άγγελο, Αθήνα 2016.

Εξέχουσα θέση κατέχει το τετράτομο έργο Η πνευματική πορεία του γένους, Με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, που ξεκίνησε το 2017 και ολοκληρώθηκε το 2021, παρακολουθώντας τις  πνευματικές διαδρομές και τον ρόλο του βιβλίου στη διαμόρφωση της συνείδησης του Γένους, από την Άλωση έως τα προεπαναστατικά χρόνια.

Η πνευματική πορεία του Γένους, με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, α΄ τόμος: 13ος αιώνας–μέσα 16ου, Αθήνα 2017.

—β΄ τόμος: 16ος αιώνας–μέσα 17ου, Αθήνα 2018.

—γ΄ τόμος: μέσα 17ου–αρχές 18ου αιώνα, Αθήνα 2019.

—δ΄ τόμος: Από τις αρχές του 18ου αιώνα έως τα προεπαναστατικά χρόνια, Αθήνα 2021.

Τα πολλαπλά ενδιαφέροντα του Κ.Σπ. Στάικου απηχούν και έργα όπως:

— Θησαυροί της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης, Κοζάνη ΚΔΒΚ, 2018. Το 2015 του ανατέθηκε η εκπόνηση έρευνας για την καταγραφή και ανάδειξη των σημαντικότερων τεκμηρίων της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης, καθώς και η επιμέλεια έκδοσης του καταλόγου.

— Τα ελληνικά αρχέτυπα. Ελληνικά συγγράμματα σε ετερόγλωσσα αρχέτυπα, Αθήνα 2019.

— Ο Έρασμος, Ένας απόστολος της ελληνικής διανόησης από τον Βορρά, Ανθρωπιστική Βιβλιοθήκη 5, Αθήνα 2020.

— Το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια, Το όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για ένα καθολικό πνευματικό κέντρο, Αθήνα 2020.

Πολλά έργα του μεταφρασμένα σε αγγλικά, γαλλικά αλλά και αραβικά ή κινεζικά ταξιδεύουν σε βιβλιοθήκες μακρινών τόπων, μεταφέροντας το διαπολιτισμικό του όραμα και τις ιδέες του για την ανθρωπότητα. Ιδιαίτερη μνεία, τέλος, πρέπει να γίνει σε δύο έργα που άφησε εν εξελίξει, το ένα σχετικά με τις μονές και τις βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους (το οποίο κυκλοφόρησε σε ψηφιακή μορφή τον Δεκέμβριο του 2023 με τίτλο Οι Βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους) και επί του πιεστηρίου το βιβλίο Άγγελος Βεργίκιος, ο πλέον περίτεχνος γραφέας όλων των εποχών. Το τελευταίο αυτό πόνημά του θα κυκλοφορήσει επίσης σε αγγλική και γαλλική μετάφραση.

Ο φιλόβιβλος. Το τεράστιο πλήθος πληροφοριών και εικόνων που είχε συγκεντρωθεί από τον Κ.Σπ. Στάικο θα μπορούσε, όπως εμπνεύστηκε ο ίδιος, έπειτα από σχεδιασμένη έρευνα και τεκμηρίωση να πάρει τη μορφή εγκυκλοπαίδειας, η οποία μόνο ηλεκτρονικά θα ήταν δυνατόν να γίνει προσιτή στο κοινό. Έτσι, οραματίστηκε τη δημιουργία του ιστότοπου «Περί Βιβλιοθηκών» (www.aboutlibraries.gr), ο οποίος από το 2019 αναπτύσσεται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) σε συνεργασία με την Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Κήπος Φιλοβίβλων», ιδρυτής της οποίας υπήρξε ο Κ.Σπ. Στάικος.

Απώτερος στόχος είναι να συγκεντρωθεί, μέσω διεθνών συνεργασιών, υλικό από και για σημαντικές βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο, αναδεικνύοντας έτσι τη διαπολιτισμική του διάσταση, με την προοπτική να καλυφθούν χρονικά και γεωγραφικά οι βιβλιοθήκες σε παγκόσμια κλίμακα. 

Τιμητικές διακρίσεις.Ο Κ.Σπ. Στάικος είχε λάβει πλήθος τιμητικών διακρίσεων τόσο για το αρχιτεκτονικό όσο και για το ερευνητικό-συγγραφικό-εκδοτικό του έργο.

— Στις 26 Σεπτεμβρίου 1988 το Οικουμενικό Πατριαρχείο του απένειμε το «Οφφίκιον του Εντιμολογιωτάτου Άρχοντος Δεπουτάτου» και τον «Χρυσό Σταυρό της εν Δωδεκανήσω Εκκλησίας του Οικουμενικού Θρόνου», ο οποίος του απονεμήθηκε για δεύτερη φορά τον Οκτώβριο του 1994.

— Το 1992 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη Χάρτα της Ελληνικής Τυπογραφίας.

— Τον Νοέμβριο του 2016 έλαβε το βραβείο «Δαίδαλος» της Εταιρείας Συγγραφέων για την εξαιρετική προσφορά του στα ελληνικά γράμματα.

— Το 2021 βραβεύτηκε για δεύτερη φορά από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου του.

— Τον Φεβρουάριο του 2023 ανακηρύχθηκε επίτιμο μέλος του Ελληνικού Συνδέσμου Ηνωμένων Εθνών ως αναγνώριση για την προσφορά του ως ιδρυτικού μέλους της Ελληνικής Εταιρείας Βιβλιόφιλων (έτος ίδρυσης 1975).

Η συλλογή βιβλίων του Κ.Σπ. Στάικου: Το χρονικό. Η απαρχή τοποθετείται στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν έπεσε στα χέρια του ένα βιβλίο, τυπωμένο στο πρώτο ελληνικής ιδιοκτησίας τυπογραφείο, του Νικόλαου Βλαστού και του Ζαχαρία Καλλιέργη στη Βενετία (1499–1500). Ο Στάικος, συνεπαρμένος από την καλαισθησία του βιβλίου και επηρεασμένος από τις επαγγελματικές σχέσεις που διατηρούσε εκείνη την περίοδο με ανθρώπους του βιβλίου και της τυπογραφίας, καταπιάστηκε με τη μελέτη των πρώτων Ελλήνων τυπογράφων και παράλληλα ξεκίνησε να συλλέγει βιβλία που σχετίζονταν με την εκδοτική και τυπογραφική δραστηριότητα των Ελλήνων από την εφεύρεση της τυπογραφίας έως τα τέλη του 19ου αιώνα.

Kαθοριστική για την εξέλιξη της συλλεκτικής του δράσης, όπως την εξιστόρησε ο ίδιος, ήταν η ανάμειξή του εκείνα τα χρόνια με την Ελληνική Εταιρεία Βιβλιόφιλων (1975), που απαρτιζόταν από ακαδημαϊκούς και λάτρεις του βιβλίου (Κωνσταντίνος Τσάτσος, Λουκία Δρούλια, Αικατερίνη Κουμαριανού, Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας, Μαρία Κουταρέλλη, Γιάννης Φικιώρης κ.ά.) και σκοπό είχε την ανάπτυξη δράσεων (εκδόσεις, εκθέσεις, ομιλίες κ.λπ.) σχετικών με την προβολή της ελληνικής τυπογραφίας. Επίσης, η γνωριμία του με τον παλαιοβιβλιοπώλη και ιστοριοδίφη Γεώργιο Λαδά τον μύησε στην τυπογραφία που αναπτύχθηκε την εποχή της Τουρκοκρατίας, ενώ μέσω της ενασχόλησής του με τη βιβλιοθήκη του πολιτικού Λέοντος Μελά (1812–1879) ήρθε σε επαφή με συγγράμματα της αρχαίας και βυζαντινής γραμματείας. Ένα σημαντικό μάλιστα τμήμα της βιβλιοθήκης αυτής, σχετιζόμενο με την αναγεννησιακή εποχή, προστέθηκε στη βιβλιοθήκη του Στάικου.

Το γεγονός, ωστόσο, που επηρέασε κυρίως τη διαμόρφωση της προσωπικής του βιβλιοθήκης, αλλά και τον εμπλουτισμό των γνώσεών του γύρω από τα θέματα του βιβλίου και της ελληνικής τυπογραφίας από το τέλος της βυζαντινής περιόδου έως το τέλος του 20ού αιώνα, ήταν η διετής «θητεία» του στη βιβλιοθήκη του Αθανάσιου Δ. Χατζηδήμου (1910–1967), γιατρού, φιλόβιβλου και βιβλιογράφου. Συγκεκριμένα, το 1979 η Καίτη Χατζηδήμου, κληρονόμος της βιβλιοθήκης, αποφάσισε να πουλήσει τους περίπου 14.000 τόμους και τον σημαντικό αριθμό φυλλαδίων της βιβλιοθήκης του αποθανόντος. Ο Στάικος κλήθηκε μαζί με τη Χρύσα Μαλτέζου, ερευνήτρια τότε του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και σήμερα μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, να αξιολογήσουν τη βιβλιοθήκη Χατζηδήμου και να προτείνουν ακαδημαϊκά ιδρύματα και άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς ή φορείς ως υποψήφιους αγοραστές.

Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη και η Βιβλιοθήκη της Βουλής ήταν μεταξύ αυτών στους οποίους κατέληξαν τα τεκμήρια, ενώ ένας περιορισμένος αριθμός βιβλίων αποκτήθηκε από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο. Ο ίδιος ο Στάικος απέκτησε περίπου 500 από αυτά τα σπάνια και μοναδικά σωζόμενα βιβλία, μεταξύ των οποίων διακρίνονται και σπάνιες λειτουργικές εκδόσεις που στο σύνολό τους συγκροτούν μέχρι σήμερα τον βασικό κορμό της Ελληνικής Βιβλιοθήκης (πρώην Συλλογή Στάικου) του Ιδρύματος Ωνάση.

Ο εμπλουτισμός της συνεχίστηκε με γοργούς ρυθμούς κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, μέσω κυρίως αγορών αλλά και δωρεών. Ορισμένα από τα βιβλία του Διονύση Φλάμπουρα (πρόκειται κυρίως για ελληνικές εκδόσεις από τυπογραφεία της Γαλλίας και της Γερμανίας), όπως και το πολύτιμο αρχείο του, πέρασαν στα χέρια του βιβλιοσυλλέκτη ύστερα από πρωτοβουλία της χήρας του Μαρίας Φλάμπουρα, ενώ μεγάλης αξίας ήταν και τα βιβλία που απέκτησε από τη συλλογή του Κ.Θ. Δημαρά. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονταν δείγματα της πρώιμης τυπογραφικής τέχνης του ελληνικού βιβλίου, συγγράμματα δείκτες της πορείας του Γένους προς την Επανάσταση του 1821, όπως η Ελληνική Νομαρχία του 1806 ή λειτουργικά βιβλία του 16ου αιώνα, όπως το Ειρμολόγιον που τυπώθηκε στη Βενετία το 1568.

Αξιοσημείωτα αποκτήματα στη Συλλογή Στάικου είναι και δυσεύρετες εκδόσεις από τυπογραφεία που λειτούργησαν για μικρό χρονικό διάστημα και προήλθαν από τη βιβλιοθήκη Μαρτάκου· σπάνιες εκδόσεις από τυπογραφεία της Μόσχας και της Πετρούπολης, οι οποίες αποτελούσαν μέρος της συλλογής του Στέφανου Ν. Δραγούμη και του Διονύσιου Λοβέρδου· μοναστηριακά και άλλα πολύτιμα βιβλία σχετικά με τη βυζαντινή ιστορία και τέχνη, την οθωμανική αυτοκρατορία και τηνελληνική επανάσταση, προερχόμενα από συλλογές των ηγεμόνων της Βλαχίας και της Μολδαβίας, τα οποία ανήκαν στη σπουδαία βιβλιοθήκη του Κωνσταντινουπολίτη μεγαλέμπορου Γεωργίου Ι. Αρβανιτίδη (1876–1953). Μεγάλο μέρος της βιβλιοθήκης Αρβανιτίδη αποτελεί μέρος των κλειστών συλλογών της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Τα νέα αποκτήματα, όταν δεν προέρχονταν απευθείας από τους κληρονόμους των κτητόρων τους, αγοράζονταν μέσω δημοπρασιών από οίκους του εξωτερικού (Sotheby’s ή Christie’s), οι οποίοι πουλούσαν βιβλία διάσημων βιβλιοθηκών, όπως του Τσάτσγουορθ (Chatsworth), του δούκα του Ντέβονσαϊρ (Devonshire), της Βιβλιοθήκης Μπρόξμπουρν (Broxbourne Library) κ.ά. Παράλληλα, πολλές ήταν οι αγορές του συλλέκτη από τα ιστορικά βιβλιοπωλικά κέντρα του Μαγκ (Magg’s) και του Κουάριτς (Quaritch) στο Λονδίνο, της Νταϊάνας Παρικιάν (Diana Parikian) στην Οξφόρδη, του Λουίτζι Γκονέλλι (Luigi Gonelli) στη Φλωρεντία κ.λπ.

Μετά το 1986 ο Στάικος στράφηκε στην απόκτηση έργων Ελλήνων λογίων και Ελλήνων τυπουργών που έζησαν και έδρασαν κατά την Ιταλική Αναγέννηση (τέλη 14ου–μέσα 16ου αιώνα), όπως ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, ο Καρδινάλιος Βησσαρίων, ο Θεόδωρος Γαζής, ο Ζαχαρίας Καλλιέργης, ο Νικόλαος Βλαστός, ο Μιχαήλ Μάρουλλος Ταρχανιώτης και πολλοί ακόμη. Τα βιβλία αυτά μάλιστα παρουσιάστηκαν από τον Στάικο σε εκθέσεις που διοργανώθηκαν στη Φλωρεντία (1986), στο Μουσείο Μπενάκη (1987), στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης (1988), στο Στρασβούργο (1989) και αλλού, αναδεικνύοντας την πολύτιμη συμβολή των Ελλήνων λογίων στη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων κατά την αναγεννησιακή πολιτισμική περίοδο.

Οι παρουσιάσεις της συλλογής συνεχίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1990, με σημαντικό μέρος των εντύπων της να εκτίθεται σε ιστορικές βιβλιοθήκες και ιδρύματα του εξωτερικού, όπως στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας το 1993, στην Αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη της Βιέννης το 1995, αλλά και στο Στρασβούργο και στη Χάγη της Ολλανδίας. Το 1999 ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων ανέθεσε στον Στάικο, σε συνεργασία με τον ιστορικό Τριαντάφυλλο Ε. Σκλαβενίτη, τη διοργάνωση έκθεσης με τίτλο «Πεντακόσια χρόνια έντυπης παράδοσης του Νέου Ελληνισμού (1499–1999)». Στο πλαίσιο αυτής της έκθεσης κυκλοφόρησε η ομότιτλη έκδοση. Αξιοσημείωτο εδώ ότι ο ιστορικός του βιβλίου, αναγνωρίζοντας τη δυσκολία παρατήρησής του όταν εκτίθεται ακουμπισμένο κάτω, εισήγαγε ένα εύρημα: ανασήκωσε το βιβλίο, τοποθετώντας το σε αναλόγιο και έδωσε έτσι άλλη διάσταση στην παρουσίασή του.

H Βιβλιοθήκη Στάικου είχε πλέον αποκτήσει τον δικό της ξεχωριστό χαρακτήρα, περιλαμβάνοντας έντυπα βιβλία που αφορούσαν την εκδοτική και τυπογραφική πορεία των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατία, από τις απαρχές της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα έως και τις αρχές του 19ου αιώνα, και φώτιζαν κάθε πτυχή έκφρασης του Γένους: τη γλώσσα, την πνευματική παράδοση και την ορθόδοξη πίστη. Επίσης, η βιβλιοθήκη του αποτελούσε ένα εν δυνάμει -αφού δεν ήταν ακόμα ανοιχτή στο κοινό- χώρο αναζήτησης για κάθε έντυπο βιβλίο της προαναφερόμενης περιόδου. Ενδεικτικό στοιχείο της σπουδαιότητάς της ήταν ότι από τις 8.000 συνολικά εκδόσεις, στα ελληνικά, στα λατινικά και σε άλλες γλώσσες, που είχαν τυπωθεί μεταξύ 15ου και 19ου αιώνα κυρίως στη Βενετία, αλλά και σε τυπογραφεία σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα της εποχής (Φλωρεντία, Ρώμη, Παρίσι, Γενεύη, Λονδίνο, Κωνσταντινούπολη κ.λπ.), η Βιβλιοθήκη είχε φτάσει να αριθμεί γύρω στους 1.400 τίτλους, τα αντίτυπα των οποίων εκτείνονταν σε 2.000 τόμους.

Η συλλογή «Ελληνική Βιβλιοθήκη» του Κ.Σπ. Στάικου. Ο Κ.Σπ. Στάικος μερίμνησε για το μέλλον της βιβλιοθήκης του από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, θέτοντας ως προϋποθέσεις τη διάσωση και τον εμπλουτισμό του υλικού της, καθώς και την ανοικτή πρόσβαση του ερευνητικού κοινού σε αυτήν, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή εξέλιξή της. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης ήταν ο φορέας που επρόκειτο να εγγυηθεί τους όρους του κτήτορα, αποκτώντας εντέλει τη Βιβλιοθήκη το 2010. Όπως επισήμανε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Αντώνης Παπαδημητρίου, η απόφαση να αποκτηθεί η συλλογή του Κ.Σπ. Στάικου, που θα έφερε πλέον το όνομα «Βιβλιοθήκη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», ελήφθη ώστε να «διατηρηθούν τα βιβλία αυτά ως κτήμα εσαεί του Ελληνικού έθνους [...] για να είναι προσιτά στους ερευνητές, για να αναρτηθούν σταδιακά στο διαδίκτυο, για να μπορέσουν όσο γίνεται περισσότεροι να τα “αγγίξουν”, έστω και ηλεκτρονικά».

Η Ελληνική Βιβλιοθήκη, που εμπλουτίζεται συνεχώς, σήμερα αριθμεί περισσότερους από 3.000 τίτλους, από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα, οι οποίοι κατατάσσονται σε πέντε βασικές ενότητες:

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ/ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ: Έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ουμανιστικά έργα, γραμματικές, εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, φιλοσοφικές πραγματείες και φιλολογικά δοκίμια. Κεντρικό πυρήνα αυτής της ενότητας αποτελούν οι πρώτες εκδόσεις έργων της αρχαίας και ελληνιστικής γραμματείας, καθώς και συγγράμματα που συντάχθηκαν από Βυζαντινούς λόγιους με σκοπό τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Ενδεικτικά συμπεριλαμβάνονται: η Γραμματική του Θεόδωρου Γαζή (Βενετία 1495), η πρώτη έκδοση των Ωδών (Ολύμπια, Πύθια, Νέμεα, Ίσθμια) του Πίνδαρου (στο πρώτο ελληνικό βιβλίο που τυπώθηκε στη Ρώμη το 1515), τα Ερωτήματα του Εμμανουήλ Χρυσολωρά (Βενετία 1540), η Γραμματική του Κωνσταντίνου Λάσκαρη (Βενετία 1542) και πολλά άλλα. Οι εκδόσεις αυτές, με το κείμενο στο πρωτότυπο ή στη λατινική του μετάφραση, αποτέλεσαν τη βάση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ιταλίας, αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Λογοτεχνικά έργα, ποιητικές συλλογές, λαϊκά αναγνώσματα, ιστορικά συγγράμματα, φιλοσοφικά έργα, δοκίμια, γραμματικές και λεξικά, σχολικά εγχειρίδια.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: Ευαγγέλια, Απόστολοι, Μηναία, Ακολουθίες, Ψαλτήρια, Ωρολόγια, Οκτώηχοι, Παρακλητικές, Τριώδια, Πεντηκοστάρια, Ευχολόγια.

ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ: Πατερικά κείμενα, Βίβλοι, Ομολογίες της πίστεως, δογματικά κείμενα, έργα για την ιστορία της Εκκλησίας και την Ορθοδοξία από συγγραφείς όπως ο Ιωάννης Χρυσόστομος, ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Μάξιμος ο Ομολογητής κ.ά.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ: Πρωτότυπα έργα που εκδόθηκαν για την πνευματική ανάταση του Γένους προλειαίνοντας το έδαφος για την κήρυξη της Επανάστασης, ελληνικές μεταφράσεις έργων της παγκόσμιας πεζογραφίας και ποίησης, έργα αντιπροσωπευτικά της φιλολογικής και γλωσσικής διαμάχης στο κλίμα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και των ιδεών που προέκυψαν από τη Γαλλική Επανάσταση.

Στις τέσσερις τελευταίες ενότητες θησαυρίζονται βιβλία κάθε είδους, τα οποία εκδόθηκαν από Έλληνες λόγιους (ως συγγραφείς ή επιμελητές) και τυπογράφους, με σκοπό να συμβάλλουν στην εκπαίδευση και τη διαφώτιση και να προωθήσουν την ενότητα του Γένους. Τον σκοπό αυτό υπηρέτησαν και ορισμένα λειτουργικά βιβλία που χρησιμοποιήθηκαν ως εκπαιδευτικά εργαλεία. Χρονολογικά, η συστηματική παραγωγή βιβλίων για το Γένος τοποθετείται περίπου στο 1497, όταν ο Κερκυραίος λόγιος Ιουστίνος Δεκάδυος με την έκδοση του Ψαλτηρίου (Βενετία, Άλδος Μανούτιος· αντίτυπο του βιβλίου στους ανά τον κόσμο Έλληνες να καλλιεργήσουν τα τρία βασικά στοιχεία της ελληνικότητας: τη γλώσσα, την πνευματική παράδοση και την ορθόδοξη πίστη.

Τα περισσότερα βιβλία για το Γένος τυπώθηκαν αρχικά σε ελληνικά τυπογραφεία της Βενετίας, από όπου η εμπορική ναυτιλία εξασφάλιζε τη διακίνησή τους σε όλα τα λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Από τα μέσα του 18ου αιώνα, ο ευρωπαϊκός και ο συνεπακόλουθος νεοελληνικός Διαφωτισμός κινητοποίησαν τους Έλληνες της διασποράς, του εσωτερικού και τους εν γένει ελληνόφωνους, οι οποίοι έστησαν τυπογραφεία στη Βιέννη, στο Βουκουρέστι, στο Ιάσιο, στη Λιψία, στην Τεργέστη, στη Βούδα, στην Πέστη, στη Μόσχα, στην Πετρούπολη, στο Παρίσι, στην Κωνσταντινούπολη, στη Μοσχόπολη, στη Σμύρνη, στο Άγιο Όρος, στην Κέρκυρα, στη Ζάκυνθο και στη Χίο.

Στη Βιέννη, η εκδοτική και τυπογραφική δραστηριότητα από ξένους και Έλληνες τυπογράφους, όπως ο Θωμάς Τράττνερ και ο Γεώργιος Βεντότης, ανέδειξαν την αυστριακή πρωτεύουσα ως το κατεξοχήν κέντρο του ελληνικού βιβλίου, καθώς από τα μέσα του 18ου αιώνα έως και την τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα κυκλοφόρησε εκεί σημαντικός αριθμός εκδόσεων με σκοπό την πνευματική ανάταση των απανταχού Ελλήνων και την προετοιμασία για την Ελληνική Επανάσταση. Το Φυσικής Απάνθισμα (1790) και η Χάρτα (1796/7) του Ρήγα Βελεστινλή, η Θεωρία της Γεωγραφίας του Ιώσηπου Μοισιόδακα (1781), η μετάφραση του βιβλίου Ηθική Περιήγησις Κύρου Βασιλέως Περσών (1783) του Α. Ράμσεϊ, η Ιστορία της Αμερικής (1792) του Ο. Ρόμπερτσον και η Διαιτητική ... και Ιστορία Συνοπτική περί αρχής και προόδου της Ιατρικής ... (1794), που μεταφράστηκε από τον Κ. Μιχαήλ και τυπώθηκε από τον Ιωσήφ Bάουμάιστερ, είναι ορισμένες μόνον από τις εκδόσεις αυτές, οι οποίες θησαυρίζονται στην Ωνάσειο.

Επιπλέον, στη Βιβλιοθήκη θησαυρίζεται και περιοδικός τύπος, όπως η Εφημερίς των αδελφών Πούλιου (1791–1797) και ο Ερμής ο Λόγιος (1811–1821), που τυπώθηκαν στη Βιέννη λόγω του πολυάριθμου ελληνικού πληθυσμού ο οποίος κατοικούσε και δραστηριοποιούνταν επαγγελματικά εκεί. Τέλος, η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη διαθέτει και έναν αριθμό ανώνυμων εντύπων που απασχολούν για δεκαετίες τους ερευνητές σχετικά με τους συντάκτες τους και τη διαδικασία έκδοσής τους, όπως το Έρωτος Αποτελέσματα, πιθανότατα του Αθανάσιου Ψαλίδα (Βιέννη 1792) και η Ελληνική Νομαρχία (Λιβόρνο 1806). Συνολικά, οι ελληνικές εκδόσεις της Βιέννης στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη είναι οι περισσότερες (πάνω από 250 τίτλοι) που φυλάσσονται σε δημόσια ή ιδιωτική βιβλιοθήκη της Ελλάδας ή του εξωτερικού.