Ιστορική αναδρομή. Οι πρώτες προσπάθειες για την ίδρυση βιβλιοθήκης στην κωμόπολη της Κόνιτσας έγιναν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 από τον Κονιτσιώτη λόγιο Νίκο Τσάκα ο οποίος δώρισε τη συλλογή της βιβλιοθήκης του στον Δήμο Κόνιτσας για την ίδρυση
Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Αυτά τα 3.500 βιβλία αποτέλεσαν και τον πρώτο πυρήνα της συλλογής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης η οποία ενσωματώθηκε στη Δημόσια Βιβλιοθήκη που ιδρύθηκε το 1960 με κοινή υπουργική απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και του Υπουργείου Οικονομικών. Στα πρώτα βήματά της λειτουργούσε ως Λαϊκή βιβλιοθήκη με σκοπό την εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιοχής. Αργότερα ορίστηκε ως Κεντρική για το αναγνωστικό κοινό της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας και των όμορων χωριών. Από την αρχή της λειτουργίας της, η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κόνιτσας έτυχε θερμής ανταπόκρισης από το αναγνωστικό κοινό αλλά και από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό της συλλογής της με δωρεές από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, την Τράπεζα της Ελλάδος αλλά και από μεμονωμένους δωρητές και φίλους της Βιβλιοθήκης από όλη την επικράτεια.
Όσο λειτουργούσε ως Δημοτική, η Βιβλιοθήκη Κόνιτσας στεγάστηκε στο κτίριο του Παλαιού Δημαρχείου Κονίτσης. Όταν αργότερα θεσμοθετήθηκε ως Δημόσια στέγασε τη συλλογή της στον χώρο της Πνευματικής Στέγης με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως Πωγωνιανής και Κονίτσης Χριστόφορου Χατζή, του Δημάρχου Κονίτσης Κωνσταντίνου Ρούση και του λόγιου και δωρητή της Βιβλιοθήκης Νίκου Τσάκα. Τα επόμενα χρόνια φιλοξενήθηκε ανά μεγάλα χρονικά διαστήματα στο Νέο Δημαρχείο και σήμερα στεγάζεται στη Δημοτική Αγορά της κωμόπολης.
Συλλογές της Βιβλιοθήκης. Σήμερα η Βιβλιοθήκη Κόνιτσας περιλαμβάνει 55.000 τεκμήρια με τη συλλογή της να αυξάνεται συνεχώς. Τα βιβλία που υπάρχουν στην κατοχή της καλύπτουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης γνώσης με τις παλαιότερες εκδόσεις να χρονολογούνται τον 19ο αιώνα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα Ελληνικά Ανέκδοτα και οι Ιστορικαί Διατριβαί του επιφανή ιστορικού Κωνσταντίνου Σάθα σε έκδοση της Αθήνας το 1867 και το 1870 αντίστοιχα, τα Ιστορικά Μελετήματα του Σπυρίδωνα Βλάχου και η Ιστορία του ΙΘ' Αιώνος του ιστορικού Παύλου Καρολίδου τυπωμένα και τα δύο στην Αθήνα το 1884 και το 1893 αντίστοιχα. Σημαντικό τεκμήριο είναι επίσης η Μήδεια του Ευριπίδη σε έκδοση της Αθήνας το 1872, το αθηναϊκό περιοδικό Βύρων του Φιλολογικού Συλλόγου Βύρωνος που κυκλοφόρησε τη δεκαετία του 1870 καθώς και η Γη του Πυρός, ένα από τα βιβλία που εξέδωσε ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφέλιμων Βιβλίων στην Αθήνα το 1900.
Ένα μεγάλο μέρος της συλλογής της Βιβλιοθήκης Κόνιτσας έχει ψηφιοποιηθεί και είναι διαθέσιμο προς αναζήτηση από το κοινό. Στην ψηφιακή βιβλιοθήκη Balkaneana οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν και να ανακτήσουν πλήρως το περιεχόμενο των 
ψηφιοποιημένων τεκμηρίων της κονιτσιώτικης βιβλιογραφίας (βιβλία και άρθρα σε περιοδικά Κονιτσιωτών συγγραφέων, βιβλία ή άρθρα περιοδικών με θέμα την Κόνιτσα και βιβλία και περιοδικά που έχουν εκδοθεί στην Κόνιτσα), καθώς και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό με θέμα την ιστορία και τον πολιτισμό της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας. Επιπλέον, στη διαδικτυακή εφαρμογή ABEKT e-opac του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης είναι διαθέσιμο ένα μεγάλο κομμάτι του υλικού της Βιβλιοθήκης προς αναζήτηση και ανάγνωση σε ψηφιακή μορφή ενώ στο openABEKT είναι επιπλέον διαθέσιμος ο κατάλογος της Βιβλιοθήκης.
Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κόνιτσας ανταποκρίνεται πλήρως στον δημόσιο χαρακτήρα της συμμετέχοντας σε πληθώρα ελληνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων με στόχο την ανάδειξη του βιβλίου και την καλύτερη διαχείριση του υλικού των βιβλιοθηκών. Στη Βιβλιοθήκη λειτουργεί επίσης Αναγνωστήριο ανοικτό στο κοινό, Τμήμα Δανεισμού,
Παιδικό Τμήμα, Τμήμα Τοπικής Συλλογής, Κέντρο Πληροφόρησης με υπολογιστές ελεύθερους προς χρήση και Κινητή Μονάδα με ένα βιβλιοαυτοκίνητο που εξυπηρετεί τις ανάγκες σε βιβλία μαθητών και κατοίκων απομακρυσμένων σχολείων και χωριών. Η Βιβλιοθήκη Κόνιτσας διοικείται από πενταμελές Εφορευτικό Συμβούλιο (πρόεδρος, αντιπρόεδρος και τρία μέλη) και υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων από το οποίο και χρηματοδοτείται.
Βιβλιογραφία
Γκούτος Γ.Χ., Από την ιστορία της επαρχίας Κόνιτσας, Αθήνα 2017.
Γκούτος Γ.Χ., Η επαρχία της Κόνιτσας και 12 από τα γύρω της χωριά στο παρελθόν, Αθήνα 2023.