Ο Αθήναιος, γεννημένος στη Ναύκρατη, υπήρξε γραμματικός και πολυγραφότατος συγγραφέας και έδρασε γύρω στο 200 μ.Χ. Οι πληροφορίες που διαθέτουμε για τα έργα και τις ημέρες του είναι ελάχιστες. Το μόνο σύγγραμμά του που διασώθηκε, κι αυτό αποσπασματικά, τιτλοφορείται Δειπνοσοφισταί («Συμπόσιο φιλοσόφων») και γράφτηκε στη Ρώμη μεταξύ 193 και 228 μ.Χ. σε 30 βιβλία (Davison, Lit., 152).

Το συμπόσιο λαμβάνει χώρα στο σπίτι του Ρωμαίου Λαρνήσιου, από την τάξη των Ιππέων, όπου είχαν συγκεντρωθεί τριάντα πνευματικοί άνθρωποι, οι οποίοι χαρακτηρίζονται συνοπτικά «σοφιστές» (νομικοί, ποιητές, φιλόσοφοι, φιλόλογοι, γιατροί, μουσικοί).

Στο Α΄ βιβλίο των Δειπνοσοφιστών γίνεται λόγος για τη βιβλιοθήκη του Λαρνήσιου, η οποία ήταν τόσο πλούσια σε αρχαία ελληνικά βιβλία που ξεπερνούσε όλους όσους είχαν φημιστεί για τις συλλογές τους, όπως ο Πολυκράτης ο Σάμιος, ο Πεισίστρατος (ο τύραννος των Αθηνών), ο Ευκλείδης ο Αθηναίος, ο Νικοκράτης ο Κύπριος, οι βασιλείς της Περγάμου, ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, ο Θεόφραστος και τέλος ο Νηλέας που απέκτησε το σύνολο των έργων του Αριστοτέλη και του διαδόχου του στο Λύκειο, του Θεόφραστου. Ο Κατάλογος αυτός του Αθήναιου μαρτυρεί, για πρώτη και μοναδική φορά, τη συγκρότηση βιβλιοθήκης από τον τύραννο της Σάμου Πολυκράτη, τον Ευκλείδη τον Αθηναίο και τον Νικοκράτη από την Κύπρο. Μια ακόμη βιβλιοθήκη που χρονολογείται από την εποχή του Σόλωνα, την είχε συγκροτήσει ο Κλεισθένης, τύραννος της Σικυώνας, ο οποίος μάλιστα λέγεται ότι ενώ βρισκόταν σε πόλεμο με το Άργος, απαγόρευσε να απαγγέλλεται ο Όμηρος εξαιτίας των συχνών αναφορών του στο Άργος. 

Η επιτομή του έργου αυτού σε 15 βιβλία, που συντάχθηκε τον 10ο αιώνα, αναφέρει περίπου 800 ονόματα συγγραφέων και περισσότερους από 1.200 τίτλους έργων χαμένων σήμερα. Η αξία του έγκειται στην εντυπωσιακή παράθεση πληροφοριών, οι οποίες διατεταγμένες αλφαβητικά προδίδουν την προέλευσή τους από λεξικογραφικά έργα. Λέγεται μάλιστα ότι το πρωτογενές υλικό του ο Αθήναιος το άντλησε από την Αλεξάνδρεια.

Κ.Σπ. Στάικος, Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, τόμ. I, Αθήνα, Κότινος, 2002, σ. 74, 196.