Ο Πτολεμαίος Β΄, γιος του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρα και της Βερενίκης, γεννήθηκε στην Κω το 308 π.Χ. και πέθανε το 246, ενώ βασίλεψε από το 285/3.
Κατά την εποχή της βασιλείας του τέθηκαν, κατά πάσα πιθανότητα, οι βάσεις και έγινε ο σχεδιασμός για τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ένα πνευματικό ίδρυμα με οικουμενικές διαστάσεις, μοναδικό στην εποχή του αλλά και έως σήμερα. Το υλικό που διαθέτουμε σχετικά με την οργάνωση και τον εμπλουτισμό της προέρχεται από τη λεγόμενη Επιστολή του Αριστέα, δηλαδή ένα διήγημα που γράφτηκε μεταξύ 180 και 145 π.Χ. -ίσως το 160 π.Χ., την εποχή του Πτολεμαίου Φιλομήτορα, στο οποίο περιγράφονται τα οργανωτικά συστήματα και τα μελλοντικά σχέδια για τη δημιουργία της Οικουμενικής Βιβλιοθήκης και τη μετάφραση της Αγίας Γραφής. Η Επιστολή μαρτυρεί επίσης τις πρώτες πολιτισμικές επαφές των Ελλήνων με τους Ιουδαίους και συμβολίζει μια σημαντική ιουδαϊκή ελληνιστική γραμματεία.
Σύμφωνα με τον Αριστέα, ο Πτολεμαίος επισκεπτόταν τακτικά τη βιβλιοθήκη, προκειμένου να ενημερώνεται για τα νέα αποκτήματα και τη γενικότερη πορεία της. Όταν ο Δημήτριος Φαληρέας του ανέφερε πως για να ολοκληρωθεί το έργο απαιτούνται 500.000 βιβλία, ενώ είχαν συγκεντρωθεί ήδη 200.000, ο Πτολεμαίος άρχισε να αλληλογραφεί με όλους τους βασιλείς και ηγεμόνες, ζητώντας να του αποστείλουν κάθε λογής σύγγραμα (ποιητών, πεζογράφων, σοφιστών, ιατρών, ιστορικών και μάγων) που βρισκόταν στη βιβλιοθήκη και στα αρχεία τους.
Σε μία άλλη επίσκεψη του Πτολεμαίου στη βιβλιοθήκη, ο Δημήτριος τον πληροφορεί ότι η απόκτηση των βιβλίων των Ιουδαίων, απαιτούσε ελληνική μετάφραση από τα εβραϊκά. Με μία μεγαλόψυχη κίνηση ο Πτολεμαίος απελευθέρωσε περισσότερους από 100.000 Ιουδαίους που αιχμαλωτίστηκαν κατά την εκστρατεία στη Συρία και από τότε ζούσαν στην Αλεξάνδρεια. Ως αντάλλαγμα γι’ αυτήν την κίνηση καλής θέλησης, ο Πτολεμαίος ζήτησε από τον πρωθιερέα της Ιερουσαλήμ Ελεάζαρ να αποστείλει έμπειρους Εβραίους ώστε να μεταφράσουν τα ιερά κείμενα. Ο Ελεάζαρ υπέδειξε ευχαρίστως στον Αριστέα, που είχε ταξιδέψει ειδικά για τον σκοπό αυτό στην Ιερουσαλήμ, έξι λογίους που προέρχονταν από φυλή του Ισραήλ. Ο Πτολεμαίος δέχτηκε την αντιπροσωπεία των Εβραίων με ιδιαίτερες τιμές, και στο συμπόσιο που ακολούθησε είχε την ευκαιρία να εκτιμήσει την ευρυμάθειά τους, συζητώντας με σχολαστικότητα πολλά και ποικίλα θέματα. Οι Εβραίοι μεταφραστές δεν εγκαταστάθηκαν στο Μουσείο, αλλά τους παραχωρήθηκε ένας χώρος στη νησίδα Φάρος, λίγο έξω από την Αλεξάνδρεια. Ο Δημήτριος έκανε τακτικές επισκέψεις και παρακολουθούσε με τους γραμματικούς του το μεταφραστικό έργο, το οποίο μάλιστα ολοκληρώθηκε ακριβώς σε εβδομήντα δύο ημέρες. Η Βιβλιοθήκη στην ολοκλήρωσή της, πάντα σύμφωνα με τα λεγόμενα του Αριστέα, δεν θα περιείχε μόνον όλα τα βιβλία της οικουμένης στο πρωτότυπο, αλλά έπρεπε να διαθέτει και την ελληνική μετάφρασή τους, ή έστω την περίληψή τους. Για τον σκοπό αυτόν επιστρατεύθηκαν ή κινητοποιήθηκαν ικανοί ξένοι, γνώστες της ελληνικής (Βιβλ. Ι, 170-174).