Η μονή του Αγίου Παύλου είναι αφιερωμένη στην Υπαπαντή της Θεοτόκου και σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε στα τέλη του 8ου ή αρχές του 9ου αιώνα. Ιδρύθηκε από τον Παύλο Ξηροποταμηνό, που υπογράφει και το Πρώτο Τυπικό (972).

Στη συνέχεια η Μονή περιέρχεται σε αφάνεια για δύο αιώνες, για να ανακάμψει και πάλι με το χρυσόβουλλο του Μανουήλ Η’ Παλαιολόγου, το 1259 (Θησαυροί Γ, 202-206).

Στη βιβλιοθήκη της θησαυρίζονται 494 κώδικες (Άτσαλος, Χειρ., 513). Η βιβλιοθήκη που επισκέφθηκε ο Curzon φυλασσόταν σε ένα μικρό φωτεινό δωμάτιο και τα βιβλία ήταν τακτοποιημένα με τάξη (Αναστασίου, Curzon, 352-353).